Byzantijnse architectuur

De Byzantijnse architectuur omvat de architectuur uit het Byzantijnse Rijk. Het Byzantijnse Rijk, ook bekend als het Oost-Romeinse Rijk, ontstond na de Val van Rome in het begin van de vijfde eeuw. De bouwwerken die vanaf die tijd in het rijk werden gemaakt, worden Byzantijns genoemd. Het is in eerste instantie een voortzetting van laat-Romeinse christelijke architectuur maar ontwikkelt zich al snel tot een nieuwe beeldentaal die los staat van de orthogonale zuilenstructuur van de klassieke oudheid. Deze nieuwe architectuur, die een grote invloed zou hebben in de vorming van vrijwel alle Orthodoxe kerkarchitectuur, onderscheidt zich van westerse stromingen door een gul gebruik van koepels en ronde gevels.

In 1453 met de Val van Constantinopel hield het rijk op te bestaan. De meeste bouwmeesters bleven echter actief binnen het rijk en werden door de nieuwe heersers aangesteld om nieuwe kerken en moskeeën te bouwen voor de Armeense en Islamitische bevol-king. Deze bouwwerken vertonen in vormentaal en bouwwijze veel gelijkenis met de Byzantijnse architectuur. Tot ver in de 19e eeuw zou een belangrijk deel van de architecten in het Ottomaanse Rijk bestaan uit etnische Grieken.

In de 18e en 19e eeuw ontstond er onder Europese architecten, als onderdeel van het oriëntalisme, steeds meer bewondering voor traditionele bouwstijlen en technieken. Dit begon met de erkenning van historische architectuur als waardevol en ontwikkelde zich al snel in verschillende richtingen zoals de arts-and-craftsbeweging. Belangrijke technische vernieuwers als Viollet le Duc raakten gefas-cineerd door koepels als die van de Hagia Sophia in Constantinopel en droomden ervan om vergelijkbare overspanningen te bereiken in staal.

Tegenwoordig leeft de stijl nog enigszins voort in neo-Orthodoxe en neo-Ottomaanse gebedshuizen, voornamelijk in West-Europa, de Balkan, Turkije, Centraal-Azië en de Kaukasus.

Geraadpleegde bron: nl.wikipedia.org/wiki/Byzantijnse_architectuur - 12 oktober 2023

1. Buitenkant en gevel van de Byzantijnse Kerk van de Heilige Apostelen (Ἅγιοι Ἀπόστολοι), Thessaloniki (14e eeuw).

Datering: 16 april 2024. Foto: Giovanni Dall'Orto - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: Toeschrijving

2. Basiliek van San Vitale te Ravenna -een vroegchristelijke basiliek met stijlelementen in de Romeinse en Byzantijnse architectuur.

Datering: 16 oktober 2021 - Foto: Commonists - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

3. Basilica Cisterne na restauratie, een zesde-eeuwse ondergrondse wateropslagplaats in Istanboel. Datering: 3 september 2022.

Foto: Kurmanbek - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

4. Pammakaristoskerk, ook bekend als de Kerk van Theotokos Pammakaristos (Grieks: Θεοτόκος ἡ Παμμακάριστος, "Algezegende Moeder van God"), is een Grieks-orthodoxe Byzantijnse kerk in Istanboel. Datering: 20 juni 2010.

Foto: Dosseman - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

5. Kerk van Christus Pantocrator (13e-14e eeuw), Nesebar, Bulgarije, laat-Byzantijnse kruis-in-vierkant-stijl, UNESCO-werelderfgoed.

Datering: 17 augustus 2016. Foto: Chrumps - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

6. Byzantijnse samengestelde kolom uit de Basiliek van Sant'Apollinare Nuovo (Ravenna, Italië). Datering: 20 september 2016.

Foto: Ruge - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

7. Byzantijnse mandzuil uit de Hagia Sophia (Istanboel, Turkije). Datering: 6 november 2014. Foto:
Clay Gilliland - Hagia Sophia - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 2.0

Enkele belangrijke bouwwerken

Dit is een kleine selectie, er zijn relatief veel Byzantijnse bouwwerken bewaard gebleven

  • Groot paleis van Constantinopel - Istanboel, Turkije - Paleis - 330 - Constantijn de Grote
  • Muren van Constantinopel - Istanboel, Turkije - Stadsmuur - 412 - Theodosius II
  • Stoudiosklooster - Istanboel, Turkije - Klooster - 462
  • Kerk van Maria - Efeze, Turkije - Kerkgebouw - ca. 431 - Theodosius II
  • Qalat Siman - Syrië - Martyrium - 476 - 492 - Zeno van Byzantium
  • Kerk van Petra - Petra, Jordanië - Kerkgebouw - 5e eeuw
  • Kathedraal van Bosra - Bosra, Syrië - Kerkgebouw - 512
  • Basiliek van San Vitale - Ravenna, Italië - Kerkgebouw - 526 - 547 - Bouw gestart door de Ostrogoten onder bisschop Ecclesius
  • Geboortekerk - Bethlehem, Palestina - Kerkgebouw - 529 - Justinianus I
  • Sint-Nicolaaskerk - Demre, Turkije - Kerkgebouw - ca. 530 - Justinianus I
  • Herdenkingskerk van Mozes - Neboberg, Jordanië - Kerkgebouw - 531
  • Basilica Cisterne - Istanboel, Turkije Cisterne 532 - 542 Justinianus I
  • Hagia Sophia - Istanboel, Turkije - Kerkgebouw - 532 - 537 - Justinianus I
  • Katharinaklooster - Sinaïwoestijn, Egypte - Klooster - 548 - 565 - Justinianus I
  • Chorakerk - Istanboel, Turkije - Kerkgebouw - 550 - Justinianus I
  • Basiliek van Butrint - Butrint, Albanië - Kerkgebouw - 6e eeuw
  • Hagios Demetrios - Thessaloniki, Griekenland - Kerkgebouw - 629 - 634
  • Kathedraal van Santa Maria - Assunta Torcello, Italië - Kerkgebouw -639 -
  • Pammakaristoskerk - Istanboel, Turkije - Kerkgebouw- 12e eeuw

8. Interieur van de Basiliek van San Vitale uit Ravenna (Italië), versierd met uitgebreide en glamoureuze mozaïeken.

Datering: 23 april 2017. Foto: Isatz - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

9. Byzantijnse kerk in Nahariya - Pauwenmozaïek. Een kerk uit de Byzantijnse periode waarvan de resten in 1964 werden gevonden in de wijk "Givat Katznelson" in Nahariya. De resten van de kerk uit de zesde eeuw omvatten een mozaïekvloer met menselijke figuren, figuren uit de dieren- en plantenwereld en geometrische patronen. Tussen de mozaïeken bevinden zich de pauwen en een amfora. Datering: 18 november 2010.

Foto: David Musseri, fotobewerking: Elad Hershkowitz, Foto Lazar Nahariya - The Edge Center Gallery in Nahariya, met dank aan de Israel Antiquities Authority The Edge Gallery - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

10. De Hagia Irene is een voormalige Grieks-Oosters-orthodoxe kerk op de binnenplaats van het Topkapipaleis in Istanbul. Het is de enige Byzantijnse kerk in Istanbul die niet tot moskee is omgebouwd. De Hagia Irene doet tegenwoordig dienst als museum en concertzaal. Datering: 23 november 2013. Foto: Alexxx1979 - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

Zie ook

Externe links/verwijzingen

Geraadpleegde bron: nl.wikipedia.org/wiki/Byzantijnse_architectuur - 12 oktober 2023

Pagina bijgewerkt: 4 juli 2025 - Foto nr. 2 t/m 10.