Expressionistische architectuur was een architecturale beweging die zich in Europa ontwikkelde tijdens de eerste decennia van de 20e eeuw, parallel aan de expressionistische stromingen in beeldende kunst en theater.

Oorspronkelijk verwees de term "expressionistische architectuur" naar de avant-gardebewegingen in Duitsland, Nederland, Oostenrijk, Tsjechië en Denemarken tussen 1910 en 1930. Later is de definitie uitgebreid, zowel in tijd als in geografische reikwijdte, om architectuur vanaf 1905 en uit andere delen van Europa te omvatten. Tegenwoordig wordt de term zelfs breder gebruikt voor architectuur wereldwijd die kenmerken vertoont van de originele beweging, zoals vervorming, fragmentatie of het uitdrukken van intense, vaak overdreven emoties.[2]

Stijlen en Variaties

Binnen het expressionisme zijn verschillende stijlen te onderscheiden. Het baksteen-expressionisme is prominent in Noord-Duitsland en Nederland, waarbij de Nederlandse variant bekendstaat als de Amsterdamse School. Gebouwen ontworpen volgens de principes van de antroposofie vallen ook onder deze stroming en worden soms aangeduid als organisch expressionisme. Rond 1920 ontstond een meer functionele variant, die in Nederland bekendstaat als de Nieuwe Haagse School.

Veel iconische ontwerpen binnen het deconstructivisme, zoals het Guggenheim Museum in Bilbao, vertonen gebogen of dubbelgekromde oppervlakken, een kenmerk dat nauw verwant is aan de expressionistische architectuur. In de 21e eeuw worden gebouwen die sterke, vloeiende lijnen en expressieve vormen integreren vaak aangeduid met de term neofuturisme.

Kenmerken

Expressionistische architectuur is sterk individualistisch en ontweek vaak rigide esthetische regels.[3] Toch is het waardevol om enkele kenmerken te identificeren die deze architectuurstijl definiëren. Ondanks de grote diversiteit binnen de stroming zijn er terugkerende elementen te vinden die het werk typeren.

1. Vormvervorming om een krachtig emotioneel effect te creëren.[4]
2. Het realisme wordt ondergeschikt gemaakt aan symbolische of stilistische expressies die innerlijke ervaringen weerspiegelen.
3. Een fundamentele drang om het nieuwe, het originele en het visionaire te realiseren.
4. Gebruik van hybride ontwerpen die uiteindelijk allemaal voortvloeien uit één concept.[5]
5. Inspiratie uit natuurlijke en romantische vormen, zoals grotten, bergen en kristal- of rotsstructuren.[6] Hierdoor richt het zich meer op minerale en elementaire thema's in plaats van de sierlijke, organische lijnen van de art nouveau.
6. Een nadruk op het creatieve potentieel van ambachtelijk vakmanschap.
7. Een voorkeur voor gotische invloeden boven klassieke stijlen. Daarnaast neigt het meer naar romaanse en rococo-elementen dan naar klassieke architectuur.
8. Ondanks dat het een Europese beweging was, heeft expressionisme evenzeer invloeden uit oosterse tradities. Het put inspiratie uit Moorse, Islamitische, Egyptische en Indiase kunst en architectuur, net zo goed als uit Romeinse en Griekse stijlen.[7]
9. Een fundamentele benadering van architectuur als kunstvorm.[5]

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Expressionistische architecten in de jaren 1920

• Adolf Behne
• Hermann Finsterlin
• Antoni Gaudí
• Walter Gropius - early period
• Hugo Häring
• Fritz Höger
• Michel de Klerk
• Piet Kramer
• Carl Krayl
• Erich Mendelsohn
• Hans Poelzig
• Hans Scharoun
• Rudolf Steiner
• Bruno Taut

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Externe links/verwijzingen

• Expressionistische architectuur - nl.wikipedia.org

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

• Bronnen, noten en/of referenties

Bibliografie

• Banham, Reyner (1972). Theory and Design in the First Machine Age. Third edition. Praeger Publishers Inc. ISBN 0-85139-632-1
• Bletter, Rosemarie Haag (Summer 1983),"Expressionism and the New Objectivity," Art Journal, 43:2 (Summer 1983), pp. 108-120.
• Bletter, Rosemarie Haag (March 1981). "The Interpretation of the Glass Dream: Expressionist Architecture and the History of the Crystal Metaphor, "JSAH" (Journal of the Society of Architectural Historians), vol. 40, no. 1 (March 1981): 20-43.
• Benson, Timothy. O. (et al.), Dimenberg, Edward, Expressionist Utopias: Paradise, Metropolis, Architectural Fantasy (Weimar and Now: German Cultural Criticism). University of California Press (17 september 2001). ISBN 0-520-23003-5.
• Frampton, Kenneth (2004). Modern architecture - a critical history. Third edition. World of Art. ISBN 0-500-20257-5
• Jencks, Charles (1986). Modern Movements in Architecture. Second Edition. Penguin. ISBN 0-14-009963-8
• Pehnt, Wolfgang (1973). Expressionist Architecture. Thames and Hudson. ISBN 0-500-34058-7
• Sharp, Dennis (1966). Modern Architecture and Expressionism. George Braziller: New York.
• Oliver Stallybrass, and Alan Bullock (et al.), The Fontana Dictionary of Modern Thought (Paperback). Fontana press (1988), 918 pages. ISBN 0-00-686129-6.
• Whyte, Iain Boyd ed. (1985). Crystal Chain Letters: Architectural Fantasies by Bruno Taut and His Circle. The MIT Press. ISBN 0-262-23121-2

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Referenties

1. Hoofdthema: Expressionistische architectuur (Amsterdamse School, de Klerk, Kramer, Mendelsohn, Finsterlin, Feininger e.a.). Tegenbeweging tegen de 'De Stijl'-beweging uit 1917.
2. Stallybrass and Bullock, p.301-392 -entry by John Willett
3. Sharp p.166
4. Taut, Die Stadtkrone 1919 p.87, quote "Architecture is art and ought to be the highest of the arts. It consists exclusively of powerful emotion and addresses itself exclusively to the emotions."
5. Pehnt, p.20
6. Pehnt, p.19, Taut's vermelding van "earth-crust architecture" en wat Poelzig als "Important to remodel the earth's surface sculpturally" noemde
7. Sharp p.119

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Geraadpleegde bron: nl.wikipedia.org/wiki/Expressionistische_architectuur - 21 november 2022