Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht

De Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht, gelegen in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, is de grootste kerk van de stad. Deze indrukwekkende kruisbasiliek, uitgevoerd in Brabants-gotische stijl, heeft een onvoltooide toren en is de op een na oudste kerk van Dordrecht (ironisch genoeg draagt de oudste kerk de naam 'Nieuwkerk'). In 1572 werd de kerk overgedragen aan de protestan-ten. Sinds 1990 prijkt zij op de prestigieuze 'Top 100 van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg'.

Bouwgeschiedenis

Onder het huidige gebouw van De Grote Kerk zijn de fundamenten gevonden van een romaanse voorganger, die ooit op deze plek stond. De huidige kerk is gebouwd in een sobere variant van de Brabantse gotiek en geldt als een van de meest noordelijke voor-beelden van deze bouwstijl. Bovendien is het de enige grote stadskerk in het voormalige graafschap Holland die volledig in steen is overwelfd.

Het oudste deel van de kerk is het Mariakoor, een kapel ten noorden van het hoogkoor, die vanaf 1285 werd gebouwd. Mogelijk was de verheffing tot kapittelkerk in 1367 de aanleiding voor een grootschalige nieuwbouw. In 1457 werd de kerk zwaar beschadigd door een grote stadsbrand, maar binnen vier jaar was de schade volledig hersteld. Rond 1470 kreeg de kerk haar huidige vorm. De Vlaam-se bouwmeester Everaert Spoorwater speelde een belangrijke rol in de bouw. De toren, ontworpen door Antoon I Keldermans, werd vanaf circa 1504 gebouwd, maar is nooit volledig voltooid. Tussen 1982 en 1987 werd de kerk voor het laatst volledig gerestaureerd.

Interieur

Het interieur van de kerk is vooral beroemd om de schitterende koorbanken in vroege renaissancestijl, vervaardigd tussen 1538 en 1541. De panelen boven de zittingen en de misericordes zijn prachtig gedetailleerd en tonen zowel Bijbelse als wereldlijke taferelen die met groot vakmanschap zijn uitgesneden. Het imposante koorhek, gemaakt van marmer en koper, stamt uit 1744, terwijl de rijkversierde kansel dateert uit 1756. Daarnaast vindt u in de kerk talrijke gebeeldhouwde grafzerken, waaronder een uitzonderlijk goed bewaard gebleven marmeren exemplaar. Bijzonder is dat de familiewapens op deze zerk tijdens de Franse overheersing intact bleven doordat de familie de steen omdraaid (een zeldzaamheid vergeleken met de vele weggehakte familiewapens op andere kerkelijke grafstenen uit die tijd). De kerk herbergt ook enkele neogotische gebrandschilderde ramen, waaronder het gedenkraam voor Catharina van Santen uit 1954, dat verschillende historische episoden uit de geschiedenis van Dordrecht verbeeldt.

Kam-orgel

 

Het hoofdorgel van de kerk dateert uit 1859. Het werd gebouwd door de Rotterdamse orgelbouwer Willem Hendrik Kam[1], die een nieuw instrument plaatste in de bestaande kas van het eerdere orgel uit 1671. Dit oudere orgel werd vervaardigd door Nicolaas van Hagen uit Antwerpen en voltooid door de Dordtse orgelmaker Carl Jacobsz. Pellereyn. Het huidige orgel beschikt over 51 registers en een vrij pedaal. Het omliggende beeldhouwwerk, dat dateert uit de 18e eeuw, draagt de familiewapens van de kerkrentmeesters. In de eerste decennia van de 21e eeuw onderging het orgel een uitgebreide restauratie door orgelbouwer Reil, die in mei 2021 werd afgerond.[3]

Bach-orgel

In het Mariakoor van de kerk werd in 2007 een tweede orgel in gebruik genomen: het zogenaamde Bachorgel. Dit orgel, gebouwd door orgelbouwers Verschueren uit Heythuysen, is geïnspireerd op de instrumenten die Gottfried Silbermann in de 18e eeuw bouwde voor de Dom van Freiberg en de Katholische Hofkirche in Dresden. Dit tweede orgel werd gerealiseerd om barokmuziek uit de tijd van Johann Sebastian Bach authentiek te kunnen uitvoeren, aangezien het Kam-orgel beter geschikt is voor muziek uit latere periodes. Het Bachorgel beschikt over 34 registers.[4]

Toren

 

De toren is 65 meter hoog, met de grote trans op 52 meter. Opvallend is dat de toren scheef staat. Net als bij de beroemde Toren van Pisa komt dit door de drassige ondergrond, die niet stevig genoeg bleek om het gewicht van de toren zonder verzakking te dragen. Oorspronkelijk was het plan om de toren af te werken met een achtkantige verdieping en een spits, waarmee hij 108 meter hoog zou worden. Echter, door de scheefstand werd dat plan in de middeleeuwen niet uitgevoerd. In plaats daarvan werden vier wijzerklokken geplaatst, elk in een eigen stenen paneel. Tussen 1953 en 1973 werd de toren gerestaureerd, waarbij de scheefstand van 2,25 meter werd gestabiliseerd met een nieuwe fundering van gewapend beton.

Eeuwenlang was deze toren het hoogste gebouw van Dordrecht. Dat veranderde in 2000, toen woontoren de Sequoia in de wijk Stadspolders, met een hoogte van 71 meter, de toren met 6 meter overtrof.

De beiaard van de toren behoort, sinds een uitbreiding in 1999, tot de grootste van Europa. Hij telt 67 klokken en weegt in totaal 52.000 kilogram. De zware basklok, met een gewicht van 9.830 kilogram, is zelfs de zwaarste klok van Nederland.

Op het dak van de toren staat een kleine vieringtoren. Deze stortte in 1610 tijdens een storm met dak en al naar beneden, maar werd later opnieuw opgebouwd. De Angelusklok, die in de katholieke tijd dagelijks om 12.00 uur werd geluid als oproep tot het bidden van het Engel des Heren, werd na de val niet meer teruggehangen. Pas in december 2021 werden, dankzij de inzet van de Vrienden van de Grote Kerk, twee nieuwe klokken gegoten bij de klokkengieterij Allanconi in Italië. Op deze klokken is een deel van het Pater Noster gegraveerd, en ze worden geluid tijdens het bidden van het Onze Vader.[5]

Synode van Dordrecht 1618-1619

Van 19 november 1618 tot 27 november 1619 besprak de Synode in zeven zittingen de vertaling van de Bijbel.

Herziene Statenvertaling

Op 4 december 2010 werd de Herziene Statenvertaling officieel gepresenteerd in de kerk.

 

1. Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht. Datering: 27 juni 2010. Foto: Michiel Verbeek - nl.wikipedia.org

Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

2. Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht. Hekpijlers voor de ingang van de kerk. Datering: 2 oktober 2010.

Foto: Michiel1972 - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

3. Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht. Interieur van de kerk. Datering: 10 augustus 2006. Foto: CrazyPhunk - nl.wikipedia.org

Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

4. Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht. Het koorgestoelte aan de noordzijde van het koor. Datering: 9 april 2007.

Foto: pepijntje - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

5. Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht. Het 19e-eeuwse Kam-orgel met 17e-eeuwse orgelkas, gezien vanuit het hoogkoor.

Datering: 10 juni 2005. Foto: Cicero - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

6. Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht. Luchtfoto van de Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk (1920-1940), Nederlands Instituut voor Militaire Historie. Datering: 1950. Foto: Onbekend - Nimh-beeldbank.defensie.nl object 2011-0098 Homepage nimh-beeldbank.defensie.nl NIMH - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

7. Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht. Een vooraanzicht van de Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk van Dordrecht bij de Lange Geldersekade. Links is het Maartensgat zichtbaar. Datering: 8 september 2021. Foto: OnwardToThePast - commons.wikimedia.org

Licentiestatus: CC BY 4.0

8. Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht. De Voorstraathaven op voorgrond. Datering: 9 augustus 2012.

Foto: Torsade de Pointes - commons.wikimedia.org - Licentiestatus: CC0 1.0

9. Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht. Zijaanzicht van de kerk. Datering: 9 augustus 2012.

Foto: Torsade de Pointes - commons.wikimedia.org - Licentiestatus: CC0 1.0

10. Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht. Aanzicht op het koor. Datering: 7 augustus 2015.

Foto: Zairon - commons.wikimedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

11. Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht. Interieur met zicht vanuit het middenschip op het orgel.

Datering: 12 september 2015.  Foto: Johan Bakker - commons.wikimedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

12. Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht. Het de middenbeuk met z'n gewelven. Datering: 1972.

Foto: Willem Donders - commons.wikimedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

13. Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht. Het transept met zicht op het middenschip (middenbeuk). Datering: 21 juni 2015.

Foto: Ben Bender - commons.wikimedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

14. Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht. Blik op de kerktoren. Datering: 7 augustus 2015.

Foto: Zairon - commons.wikimedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

15. Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht. Toren reproductie van constructietekening. Datering: Januari 1961.

Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed - commons.wikimedia.org - icentiestatus: CC BY-SA 4.0

Bronnen, noten en/of referenties

  1.  Biografisch stuk over orgelbouwer W.H.Kam, Digibron, 13 november 2006
  2.  Info over de orgels op de site van de Grote Kerk te Dordrecht. Gearchiveerd op 9 juni 2023.
  3.  Restauratie van het Kamorgel in Grote Kerk van Dordrecht is klaar: ‘De lijmpot kan weg’, AD.nl, 25 mei 2021. Gearchiveerd op 29 oktober 2022.
  4.  Ingebruikname Bach-orgel Dordrecht op 26 september, www.orgelnieuws.nl, 21 september 2007. Gearchiveerd op 28 januari 2023.
  5.  Ref. Dagblad 16 dec 2021

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Externe links/verwijzingen

Zie ook

Pagina bijgewerkt: 7 oktober 2025 - Algemene informatie Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht