De Omajjadische bouwkunst was de bouwkunst die werd toegepast door de Omajjaden, de Arabische dynastie die over het Arabische Rijk regeerde van 661 tot 750. De Omajjadische bouwkunst is beïnvloed door de vroege Byzantijnse bouwkunst.

De bekendste voorbeelden van de Omajjadische bouwkunst zijn de Rotskoepel (691) in Jeruzalem en de Omajjadenmoskee (715) in Damascus.

Stedenbouw

De eerste moslims bouwden, nadat zij een gebied hadden veroverd, aparte garnizoensplaatsen voor hun leger. Deze plaatsen worden amsar genoemd (enkelvoud: misr) in het Arabisch. Deze garnizoensplaatsen groeiden in de loop der tijd uit tot echte steden. De amsar werden volgens een recht stratenpatroon aangelegd, zoals eerder de Romeinse steden waren gebouwd.

Enkele bekende amsar zijn Basra, Koefa (beiden in het huidige Irak), Fustat (nu uitgegroeid tot Caïro, Egypte), Ramle (nu in Israël) en Ayla (nu deel van Akaba, Jordanië). In een latere fase werd ook de stad Anjar (Libanon) gebouwd. In het huidige Tunesië bouwden zij de stad Kairouan.

Religieuze bouwwerken

Tijdens het bewind van kalief Abd al-Malik (regeerperiode 685-705), dus pas ongeveer zestig jaar na de dood van de profeet Moham-med, kregen de rituele geloofsverplichtingen een architectonische uitdrukkingsvorm in een aantal grote moskeeën. Voorbeelden van religieuze bouwkunst uit deze tijd zijn de Rotskoepelmoskee (691) en de Al-Aqsamoskee (705) te Jeruzalem en de Omajjadenmoskee te Damascus (715). De structuur van de moskeeën werd gebaseerd op het huis van Mohammed in Medina, dat tal van functies had: het was een plaats voor persoonlijke en gezamenlijke gebeden, godsdienstonderwijs, politieke bijeenkomsten, rechtspraak en opvang van zieken en daklozen.

Seculiere bouwwerken

Enkele voorbeelden van seculiere bouwwerken zijn het jachtslot/badhuis Quseir Amra (715) ten oosten van Amman en ook de stad Anjar, thans een ruïnecomplex in Libanon.

De Omajjaden waren de bouwers van de woestijnkastelen. Dit waren kastelen (forten) gelegen in het steppegebied in wat nu Syrië en Jordanië is. De functie van deze bouwwerken was verschillend. Sommigen kastelen waren een vesting, anderen dienden als jacht-paviljoen met badhuis (zoals Quseir Amra) of als karavanserai. Soms deden ze dienst als ontmoetingsplaats tussen de kalief of zijn afgevaardigden en de lokale bedoeïenenleiders.

Decoraties van de bouwwerken

In de decoratieve kunst komen vooral marmer en mozaïek voor. Eveneens ontwikkelde het gebruik van arabesken zich, evenals de stucco-decoratie welke putte uit de Sassanidische traditie. Ook verwierven de wand- en vloerfresco's van Quseir Amra bekendheid. Een voorbeeld van de vloermozaïeken vinden we terug in het kasteel Khirbat al-Mafjar (Jericho) en het kasteel Mushatta in Jordanië.

Lijst van belangrijke bouwwerken

In onderstaande tabel staan enkele bouwwerken van de Omajjaden.

• Rotskoepel Jeruzalem, Palestina - Soort gebouw: Heiligdom - Bouwperiode: 685 - 691 - Opdrachtgever: Abdal-Malik - Opmerking: werelderfgoedlijst.
• Al-Aqsamoskee Jeruzalem, Palestina - Soort gebouw: Moskee - Bouwperiode: 705 - Opdrachtgever: Abdal-Malik - Opmerking: werelderfgoedlijst.
• Anjar Anjar Libanon - Soort gebouw: Stad - Bouwperiode: Begin 8e eeuw - Opdrachtgever: Walid I - Opmerking: Werelderfgoedlijst.
• Omajjadenmoskee Damascus Syrië  - Soort gebouw: Moskee - Bouwperiode: 706 - 715 - Opdrachtgever: Walid I - Opmerking: Werelderfgoedlijst.
• Quseir Amra Ten oosten van Amman Jordanië - Soort gebouw:"Jachtslot / badhuis - Bouwperiode: 711 - 715 - Opdrachtgever: Walid I - Opmerking: Werelderfgoedlijst.
• Paleis van Hishamna bij Jericho Palestina - Soort gebouw: Paleis - Bouwperiode: 743 - Opdrachtgever: Walid II.
• Qasr Mushattana bij Amman Jordanië - Soort gebouw: Kasteel - Bouwperiode: 743 - Opdrachtgever: Walid II - Opmerking: Thans in het Pergamon Museum in Berlijn.

1.De Rotskoepel (Arabisch: مسجد قبة الصخرة, Masjid Qubbat As-Sakhrah, Hebreeuws: כיפת הסלע, Kipat Hasela), soms de Rotskoepelmoskee genoemd,[1] is een islamitisch schrijn op de Tempelberg/Haram al-Sharif in de Oude Stad van Jeruzalem. De Rotskoepel is gebouwd tussen 688 en 692. Deze koepel vormt al ruim 1300 jaar een belangrijk deel van het aanzicht van Jeruzalem. Datering: 9 april 2011. Foto: idobi - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

2. Al-Aqsamoskee Jeruzalem. Datering: 21 september 2010. Foto: Berthold Werner - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

3. Armeens-Apostolische Sint-Pauluskerk in het Armeense in de historische stad Anjar, nabij de Bekavallei in Libanon.

Datering: 25 maart 2017. Foto: Bdx - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

4. Damascus, Syrië: De binnenplaats van de Omajjadenmoskee uit de 8e eeuw. De Omajjadenmoskee, gelegen in de oude stad van Damascus, is een van de grootste en oudste moskeeën ter wereld. Sommige moslims beschouwen de moskee als de vierde heiligste plaats in de islam. Datering: 16 augustus 2008. Foto: Vyacheslav Argenberg - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY 4.0

5. 8e-eeuws Qasr Amra-paleis, hamam-badhuis — Omajjaden-architectuur in Jordanië. Zuid (achter) zicht, vanaf de snelweg.

Datering: Eerder dan of 15 november 2005. - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

6. Archeologische vindplaats van het paleis van Hisham, net ten noorden van het centrum van Jericho.

Datering: Eerder dan of 17 maart 2007. Foto: John J. McGough - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: publieke domein 

7. Fragment van de façade van het paleis van Mushatta in het Pergamonmuseum te Berlijn. Foto: 2007.

Foto: Hugin. - en.wikipedia.org - Licentiestatus: Public Domain

8. Restanten van de gevel van het paleis van Mushatta op de oorspronkelijke locatie. Een Omajjaden woestijnkasteel.

Datering: 30 april 2012. Foto: Ana al'ain - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

9. Het woestijnkasteel Qasr Kharna in Jordanië. Datering: 2009. Foto: High Contrast - en.wikipedia.org

Licentiestatus: CC BY 3.0 de

10. Interieur van de Rotskoepel, Jeruzalem. Datering: 25 januari 2018. Foto: Virtutepetens - en.wikipedia.org

Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

Zie ook

• Byzantijnse bouwkunst
• Byzantijnse architectuur
• Islamitische bouwkunst
• Oudchristelijke bouwkunst
• Woestijnkastelen - nl.wikipedia.org

Externe links/verwijzingen

• Omajjadische bouwkunst - nl.wikipedia.org
• Umayyad architecture - en.wikipedia.org
• (en) Building Style: Umayyad, overzicht van artikelen over Omajjadische bouwwerken op archnet.org
• Category:Umayyad architecture - uit Wikimedia Commons

Geraadpleegde bron: wikipedia.org/wiki/Omajjadische_bouwkunst# - 14 april 2025