Mesopotamië of het Tweestromenland, d.i. de vlakte tussen de Eufraat en de Tigris, werd in de oudste tijden door het volk der Soe-meriërs bwoond. In de grote laagvlakte ontstond ± 2100 v. Chr. het oudbabylonische rijk, met Babel of Babylon als hoofdstad. De meest bekende vorst van deze staat was Chammoerabi (± 1950-1913 v. Chr.).

In het bergland aan de bovenloop van de Tigris lag - met als hoofstad Ninevé - het Assyrische rijk.

Deze staten streefden beid naar de opperheerschappy: Assyrië wist omstreeks de 8e eeuw Babylonië aan zich te onderwerpen en het gehele Midden-Oosten te veroveren, onder de koningen Tiglat-Pilezer III (745-727v. Chr.), Sargon II (722-705 vc. Chr.) en Esarhaddon (681-669 v. Chr.).

Toch wist het krijgshaftige Assyrische rijk zich niet lang te handhaven: Nabopolassar, de koning van Chaldea (Babylonië) en Cyaxares, de vorst van Medië, veroverden en verwoestten in 612 v. Chr. de hoofdstad Ninevé.

1. Landkaart van Assyrië en Chaldea. Bron: Geschiedenis de Bouwkunst - H. Sutterland - 1963 - blz. 34.

Dan begint het nieuwbabylonische rijk, waarvan Nebukadnezar II (604-561) de krachtigste en Nabonaid de laatste vorst was. De zoon van deze, Belsazar, kwam om toen het rijk door de Perzen (thans Iran en Irak) onder Cyrus werd ingenomen (539).

Soemeriërs, Chaldeeën en Assyriërs waren zeer verschillend geaarde volken. Soemerisch-Chaldeeuws naturalisme leidde tot de bouw zowel van tempeltorens (zikkoerats) als van paleizen en vestingen.

De tempeltorens werden o.a. gebruikt als sterrenwacht - uit de stand van de loop van de sterren meenden de sterrenwichelaars of astrologen de loop van de gebeurtenissen op aarde te kunnen voorspellen of verklaren.

Wat wij van de sterrenkundige waarnemingen en wetenschap van de oude Soemiërs en Chaldeeën weten is bewaard gebleven in het spijkerschrift op de talloze kleitablettn, die in Mesopotamië zijn teruggevonden en waarvan er in tal van musea over de hele wereld te zien zijn. Alexander de Grote stelde veel belang in de spijkerschrifttabletten. Hij liet grote hoeveelheden ervan onderbrengen in zijn museum te Alexandrië - door brand is het merendeel later verloren gegaan.

Bij KIyndschuk, waar de ruïnen van Ninevé zijn blootgelegd, werden meer dan 22.000 van dergelijke tabletten opgegraven, waar-schijnlijk de oudste  bibliotheek ter wereld.

Spijker-inschriften kwamen veelvuldig voor op Assyrische en Babylonische bouw- en beeldhouwwerken. De ontcijfering van het spijkerschrift - door de Duitser Georg Friedrich Grotefend in 1802 - maakte het mogelijk de kleitablet-teksten te lezen, waardoor onze kennis van de oude beschavingen in Mesopotamië zéér werd verrijkt.

2. Spijkerschrift. Bron: Geschiedenis de Bouwkunst - H. Sutterland - 1963 - blz. 35.

De tekens werden met een houten pennetje in de weke klei gekrast. Daarna werd het tablet gedroogd en gebakken. Vervalsing van het geschrevene was niet mogelijk.

De grootte van de kleitabletten varieert van 35x15 tot 24x20 cm. De dikte is ongeveer 2,5 cm. De kleur wisselt van diepzwart tot warmrood. Een 'enveloppe' werd ook van klei gebakken om de 'brief' in te doen.

De Assyrische meubelen, gebruiksvoorwerpen en  wapens hebben een eigen vorm en versiering, doch in sommige onderdelen is Egyptische invloed merkbaar.

3. Huisraad en gebruiksvoorwerpen. Bron: Geschiedenis de Bouwkunst - H. Sutterland - 1963 - blz. 36.

4. Sieraden. Bron: Geschiedenis de Bouwkunst - H. Sutterland - 1963 - blz. 37.

Daar de landstreek  aan en tussen de rivieren arm was aan natuursteen waren de Assyriërs voor hun bouwwerken hoofdzakelijk op baksteen aangewezen. Voor het buitenwerk van hun gebouwen gebruikten zij gebakken steen, voor het binnenwerk gebruikten zij stenen van in de zon gedroogde klei. Belangrijke bouwonderdelen en versieringen werden vervaardigd van van natuursteen (fijne kalksteen of albast), die van elders werden aangevoerd.

De Assyriërs kenden de gewelfbouw. Bij hun versieringen, uitgevoerd in pleisterwerk, mozaïek en glazuur, gebruikten ze geome-trische figuren en op plant- en diervormen geïnspireerde ornamenten. Met name de weergave van dieren, hetzij in afbeelding, hetzij in ornament, getuigt van weergaloze kundigheid.

5. Assyrische woning.Bron: Geschiedenis de Bouwkunst - H. Sutterland - 1963 - blz. 37.

Van de Assyrische woning is weinig bekend. Uit bouwreliëfs is op te maken, dat ze bestond uit een aantal vertrekken, rondom een binnenplaats gegroepeerd. Het dak was plat en had aan alle kanten een borstwering. Wie er, na zonsondergang, verkoeling ging zoeken, kon het langs een gtrap bereiken. Als bouwmateriaal voor woningen gebruikte men kleisteen, hout, aardpek (asfalt?) en brons.

6. Lijkkist met bijbehorende deksel. Bron: Geschiedenis de Bouwkunst - H. Sutterland - 1963 - blz. 38.

De doden werden bijgezet in bakstenen lijkkisten van een zeer bijzondere vorm. De wanden hield men zo dun mogelijk, waardoor het drogen en bakken werd bespoedigd. Vaak grifte of stempelde de men in de (nog weke) klei van kist en deksel in spijkerschrift aan laatste groet.

Het Assyrische paleis was tevens een vesting. De hoofdpoort gaf toegang tot een grote voorhof, waaromheen de verblijven van de vorst, van zijn vrouwen, het kwartier voor de soldaten en de vertrekken voor de priesters lagen. Elk van de genoemde complexen had een eigen binnenhodf. Duidelijk is deze aanleg te zien bij het paleis van koning Sargon II te Khorsabad, waarvan de ruïnes opgegraven zijn.

Bij het paleis stond de zonnetempel, een piramidevormige toren met rondgaande, naar de top voerende trappen en hellingen. Op deze top - een plateau - werd aan de zon en de planeten geofferd en de priesters-astrologen deden er hun sterrenkundige waar-nemingen. De astrologie stond zowel bij de Soemeriërs als bij de Assyriërs en Babyloniërs in hoog aanzien. (Vlgs. het Oude Testament Daniël 2 : 2 "Daarom liet de koning de wichelaars, bezweerders, tovenaars en magiërs roepen om de droom te verklaren. Toen ze voor de koning waren verschenen,...."

7. Het paleis en poortgebouw van Koning Sargon II te Khorsabad. Bron: Geschiedenis de Bouwkunst - H. Sutterland - 1963 - blz. 39.

8. De albasten poortwachters, Kapiteel en Basement en Kantelingen.

Bron: Geschiedenis de Bouwkunst - H. Sutterland - 1963 - blz. 40.

Zeer belangrijke onderdelen bij hrt paleis van Sargon II waren: het poortgebouw met de albasten poortwachters en de pilasters en kantelingen van de buitengevels.

De zeer dikke muren werden geheel van kleisteen opgertrokken en van buiten bekleed met baksteen of natuursteen. Voor bijzondere details en versieingen gebruikte men glazuursteen. Bij minder belangrijke bouwwerken werden de kleisteenwanden gepleisterd (en gewit?). Daar hout in de delta schaars was, werden de vertrekken afgedekt met eenton- of koepelgewelf (zonder formelen) en tegen verwering met bestreken met aardpek (en gewit?). Glas kende men niet. Licht kreeg men door openingen in de muur of in het dak.

9. Assyrische zonnetempel - aanzicht en plattegrond, bronzen standaard (poortgebouw). Bron: Geschiedenis de Bouwkunst - H. Sutterland - 1963 - blz. 41.

10. Tegel en tegelvloer. Bron: Geschiedenis de Bouwkunst - H. Sutterland - 1963 - blz. 42.

Plant- en diereornamenten paste men toe in strenge regelmaat. Iets, dat we later in gewijzigde vorm bij de Grieken terugvinden. Het Assyrische ornament toont wel enige verwantschap met het Egyptische, maar is meer naturalistich.

Geraadpleegde bron: Geschiedenis der Bouwkunst - blz. 34 t/m 42 - H. Sutterland - 1963

11. Het Assyrische Rijk (blauwe plus gele gebied, van Egypte tot in wat nu Turkije, Irak en Iran is inclusief Cyprus) op zijn hoogtepunt onder Assurbanipal (Aššur-bāni-apli) (669 – 627 v.Chr.). Datering: 1917. Bron: Thomas Ihle - de.wikipedia.org / nl.wikipedia.org

Licentiestatus: Publiek domein

12. Levensboom van de Assyriërs met daarboven Ahuramazda. Datering: 2005. Foto: Ben Pirard - nl.wikipedia.org

Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

13. Gevleugelde stier met mensenhoofd: muurreliëf van het paleis van Sargon II. Datering: 2005.

Foto: Marie-Lan Nguyen en nog een auteur - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

14. De verstrooiing van een Assyrische koning', olieverfschilderij van Frederick Arthur Bridge. Datering: 1878.

Foto: Sotheby's - christipedia.nl - Licentiestatus: Publiek domein

15. Het reliëf vertoont Assyrische tenten met kriigers, kamelen, etc. Duidelijk ziet men het betrekkelijk rijke interieur van een tent, waarin iemand bezig is het bed (sofa) op te maken voor zijn vermoeide heer. Aan de hoofdzuil van de tent hangen een hoorn (bazuin?) en een waterkruik. Boven links is een bakker bezig. Geheel boven is de gekanteelde met torens versterkte muur van een vesting. Datering en bron: A. Noordtzij, Joh. de Groot, Des Heeren heirscharen. Premieboek bij de N.C.R.V.-kalender 1938. Blz. 45 - christipedia.nl -Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

16. Nimrud Lamassu in het Noordwestelijke Paleis van Ashurnasirpal. Irak; Nimrud - Assyrië, Lamassu's bewaakte paleisingang. Datering: 8 augustus 2007. Foto: M.chohan - commons.wikimedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

17. Baksteen met inscriptie van Ashurnasirpal II (MET, 54.117.29). Spijkerschrift gebakken inn klei. Datering: ca. 883–859 B.C. Foto: Rogers Fund, 1954 - commons.wikimedia.org - Licentiestatus: CC0 1.0

18. De ruïnes van de oude Assyrische handelskolonie in Kültepe. Kültepe-Kanes, vindplaats uit de bronstijd in Centraal-Turkije, Benedenstad-Karum. Datering: 18 augustus 2001. Foto: Klaus-Peter Simon - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

19. Een gedeeltelijk reliëf van Tiglat-Pileser III , 745–727 v.Chr .  , onder wie het Neo-Assyrische Rijk werd geconsolideerd, gecentraliseerd en aanzienlijk uitgebreid. Datering: 728 v. Chr. Foto: Onbekende artiest - Zie omschrijving hieronder - en.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

Gipsen wandpaneelreliëf: de koning, Tiglat-Pileser III, draagt ​​een lange volle baard, een snor en zorgvuldig gekruld haar. Zijn hoge kroon is versierd met drie banden die versierd zijn met rozetten. De versierde uiteinden van de onderste band hangen over zijn rug. Zijn kleed heeft een rand met franjes, versierd met rozetten afgewisseld met concentrische vierkanten. Zijn oorbel is van een veelvoorkomend type; om zijn pols draagt ​​hij een viervoudige armband met een veelbladige rozet in het midden. In zijn opgeheven rechterhand houdt hij een staf; zijn linkerhand is niet meer bewaard gebleven. Het paneel bevat een inscriptie. (Beschrijving overgenomen uit het British Museum).

20. Detail van een stele in de stijl van de Neo-Assyrische koninklijke steles, opgericht in Assur in de 2e eeuw na Christus onder Parthische heerschappij, door de lokale heerser Rʻuth-Assor. Detail. De Aramese inscriptie vermeldt dat deze stele in het 324e jaar van de Seleucidische kalender (12-13 n.Chr.) werd opgericht door Sanashu's zoon, Re'n-tayar, de gewaardeerde herder, voor de godin Sherua. Parthische stele uit Ashur, Irak. 1e eeuw n.Chr. Archeologisch Museum, Istanbul, Turkije. Datering: 24 april 2018.

Foto: Osama Shukir Muhammed Amin FRCP(Glasg) - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

21. Een neo-Assyrisch reliëf van Assyriërs in een processie. Datering: 27 april 2013.

Foto: Denis Bourez uit Frankrijk - British Museum, Londen Geüpload door SunOfErat - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY 2.0

22. Een 19e-eeuwse reconstructie van Ninevé, de Assyrische hoofdstad van 705 tot 612 v.Chr. Artistieke impressie van Assyrische paleizen, naar een schets van James Fergusson (1808-1886). Datering: 1853.

Foto: Austen Henry Layard - British Museum - en.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

Zie ook

• Assyrische Rijk - nl.wikipedia.org
• Category:Assyria - uit Wikimedia Commons
• Assyrië - en.wikipedia.org
• Assyrische rijk - christipedia.nl