Oostelijk van Mesopotamië bewoonden de Perzen de hoogvlakte van Iran, tussen de Perzische Golf en de Zwarte Zee. Hun gods-dienst was het Mazdeïsme[1], waaraan de naam van hun profeet Zarathoestra of Zoroaster (misschien ± 650 v. Chr.) nauw verbonden is. Deze predikte een ethisch dualisme, dat het beginsel van het goede stelde tegenover dat van het boze, de goede god Ahoera Mazda tegenover de boze god Ahriman. In de strijd tussen beiden moet de mens de zijde van Ahoera Mazda kiezen - tenslotte zal Ahriman worden verslagen en ten onder gaan. Dat de Perzen grote waarden hechtten aan het goed behartigen van het maat-schappelijk leven en de maatschappelijke belangen blijkt uit de uitspraak: "Hij die werkt vervult de wet en doet beter dan wie tienduizend maal offert."

Reeds omstreeks 900 v. Chr. stonden de bewoners van Iran onder eigen monarchen. De grote bloeitijd van het Perzische Rijk viel onder de koningen Cyrus( 558-529 v. Chr.), de veroveraar van Babel (539 v. Chr.): Darius I (521-485 v. Chr.) en Xwerxes (485-465 v. Chr.). Persepolis en Susa waren de voornaamste centra.

1. Situatieschets van het Perzische Rijk. Bron: Geschiedenis der Bouwkunst - H. Sutterland - blz. 43.

In de bouwvallen van Persepolis en in de bij de stad aangetroffen rotsgraven en grafmonumenten zijn de belangrijkste gegevens betreffende de Perzische bouwkunst gevonden. Deze bouwkunst - waarbij kleisteen, baksteen, kalksteen (marmer) en hout werden gebruikt - was architraafbouw, die de invloed ondergaan heeft zowel van Assyrische als Egyptische meesters. Tempelbouw kwam bij de Perzen niet voor; hun grootste bouwwwerken waren palaeizen en grafmonumenten.

2. Paleisruïne van Persepolis. Bron: Geschiedenis der Bouwkunst - H. Sutterland - blz. 44.

3. Diverse zuilen van Persepolis. Bron: Geschiedenis der Bouwkunst - H. Sutterland - blz. 45.

4. Glazuurstenen friesen van het paleis van Darius te Susa. Bron: Geschiedenis der Bouwkunst - H. Sutterland - blz. 46.

5. Graf van Darius, uitgehouwen in de bergwand. Bron: Geschiedenis der Bouwkunst - H. Sutterland - blz. 47.

Geraadpleegde bron: Geschiedenis der Bouwkunst - blz. 43 t/m 47 - H. Sutterland - 1963

6. De ruïnes van Persepolis , begonnen in de 6e eeuw voor Christus tijdens het Achaemenidische rijk. Datering: April 2005.

Foto: Onbekend - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 2.5

7. Landhuizen op het plateau van centraal Iran, gebouwd met lokale klei en steen, dorp Abianeh , Kashan.

Datering: 18 augustus 2022. Foto: Parsa 2au - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

8. Zuil in Perzische stijl, met dubbele stierenkop, zoals gezien in Persepolis. Datering: 6 juli 2009.

Foto: Luis Argerich - Perzische colonne - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY 2.0

9. Hatra in Nineveh , Irak. Datering: 12 april 2019. Foto: Husseinal-mauktar - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

10. Kasteel van de Sassanidische Rayen. Datering: 21 oktober 2016.

Foto: Bernard Gagnon - en.wikipedia.org - Licentiestatus: BY-SA 4.0

11. Ruïne van Pasargad, audiëntiezaal. . Datering: 2 februari 2006. Foto: Zereshk - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

12. Panoramisch uitzicht op de Naqsh-e Rustam. Deze plek bevat de graven van vier Achaemenidische koningen, waaronder die van Darius I en Xerxes. Datering: 24 september 2016. Foto: Diego Delso - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

13. Dur-Untash, of Choqa zanbil, gebouwd in de 13e eeuw v. Chr. door Untash Napirisha, is een van 's werelds best bewaarde ziggurats. Gelegen nabij Susa, Iran. Datering: Onbekend. Foto: Zereshk - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

14. Geschiedenis van Egypte, Chaldea, Syrië, Babylonië en Assyrië (1903). Paleis van Darius in Susa. Apadana van Susa, reconstructietekening. Datering: 1903. Bron: Internet Archive Boekafbeeldingen - en.wikipedia.org - Licentiestatus: Geen beperkingen

15. De ruïnes van Persepoli. Poort van alle volkeren, Persepolis. Datering: 18 oktober 2015. Foto: Alborzagros - Bestand: Nations Gate paleis (kakh-e-darvaz-e-keshvarha) in Persepolis.tif (bewerkte versie) - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

16. Naqsh-e Rostam , provincie Fars, Iran. Datering: 9 september 2006. Foto: Roozbeh Taassob - en.wikipedia.org 

Licentiestatus: Publiek domein

17. Jameh-moskee. De restanten van de Vrijdagmoskee van Siraf (9e eeuw). Datering: 14 mei 2007.

Foto: dehsaeed - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

18. Het oude Paleis van Ardashir , gebouwd in 224 tijdens de Sassanidische dynastie . Het gebouw heeft drie grote koepels en behoort tot de oudste voorbeelden van dergelijke grote koepels ter wereld. Datering: 7 maart 2011.

Foto: Атаман Павлюк - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

Noot

[1]. Mazdeïsme is een gebruikelijke naam voor de oud-Perzische godsdienst, die tot op heden voortleeft in het geloof van de Parsi’s, destijds naar India uitgeweken om aan de Moslimse vervolging te ontkomen. De Avesta, het heilige boek van het Mazdeïsme, brokstuk uit een rijkere godsdienstige literatuur, bevat de verkondiging van Zarathustra, de stichter van het Mazdeïsme over wiens leven weinig bekend is.

Externe links/verewijzingen

• Iraanse architectuur - en.wikipedia.org
• Category:Architecture of Iran - uit Wikimedia Commons