Byzantijnse kunst / Kunstgeschiedenis | Christelijk Bouwen door de eeuwen heen

Byzantijnse kunst

Byzantijnse kunst verwijst naar de kunst van het Byzantijnse Rijk van de 4e tot de 15e eeuw. In de ruim duizend jaar dat deze kunst-vorm zich ontwikkelde, laat het een samensmelting zien van Oud-Griekse en Romeinse kunst gecombineerd met oosterse invloeden.

In dienst van het geloof

De Byzantijnse kunst stond in dienst van het geloof en werd veel toegepast in de vroegchristelijke kerken met het aanbrengen van religieuze mozaïeken en later fresco's en iconen. Kunstenaars beeldden vooral vertellingen af uit het leven van Jezus. De kunst werd vooral gekenmerkt door de ontwikkeling van een nieuwe esthetiek, die werd gedefinieerd door zijn opvallende "abstracte" of anti-naturalistische karakter. Als klassieke kunst werd gekenmerkt door de poging om representaties te creëren, die de werkelijkheid zo goed mogelijk nabootsten, lijkt de Byzantijnse kunst deze poging te hebben opgegeven ten gunste van een meer symbolische benadering.

Compositie

De Byzantijnse kunstwerken moesten voldoen aan strenge regels. De werken zijn in hoge mate symmetrisch en symbolisch. Kenmerkend voor de Byzantijnse kunst is een strakke compositie. In de schilderkunst werd de persoonlijke inbreng van een kunste-naar niet gewaardeerd.[1] In de afgebeelde miniaturen is te zien hoe Christus in het midden staat met aan weerszijden engelen. Er is een strenge verticale symmetrie toegepast.

Kerken

Al vroeg ontwikkelden de Byzantijnen een nieuw type kerk. Uit een combinatie van de vroegchristelijke basilica en de centraalbouw ontstond de koepelbasilica. De binnenruimte was zo ingedeeld dat het leek alsof ze een geheel vormden waarmee een enorm ruim-telijk effect werd geschapen. Bekende voorbeelden zijn de Aya Sophia in Constantinopel en de San Marco in Venetië. Een ander type kerk dat de Byzantijnen ontwikkelden is de centrale koepelbouw. Een van de beste voorbeelden van dit type kerk is de tussen 526 en 547 gebouwde Basiliek van San Vitale in Ravenna. In de San Vitale komen de architectuur en de vroege Byzantijnse mozaïeken op een unieke wijze samen. De basiliek wordt door kunstkenners gezien als een apotheose van de Vroegchristelijke kunst en behoort tot het eerste hoogtepunt van de Byzantijnse kunst.

Andere voorbeelden zijn de goudmozaïeken van de San Marco in Venetië, de mozaïekreeksen voor de Normandische heersers op Sicilië en Christus Pantocrator en de Keizer Constantijn IX Monomachus en Keizerin Zoë in de Hagia Sophia in Istanboel. Dezelfde kunstschilders maakten de Goede Herder van het Mausoleum van Galla Placidia in Ravenna. In de naos van de Servische kloosterkerk van Mileševa werd het fresco Vrouwen en engel bij het graf van Christus geschilderd.

Externe links / verwijzingen

Byzantijnse kunst - artcyclopedia.com
Byzantijnse kunst - kunstbus.nl

Bronnen, noten en/of referenties

Andrew Graham-Dixon. Kunst, meer dan 2500 werken van prehistorie tot nu, ('s-Gravenland: Fontaine Uitgevers, 2009), 65.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Geraadpleegde bron: nl.wikipedia.org/wiki/Byzantijnse_kunst - 4 augustus 2023

1. Miniatuur uit de 6de eeuw. Folio 13v van de Rabula-evangeliën (Mesopotamië, 6e eeuw n.Chr.). Datering: 4 januari 2005.

Foto: Dsmdgold - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: publiek domein

2. Christus Pantocrator, Christus in Majesteit, detail van het mozaïek van Déisis, Haghia Sophia, Istanbul. 1280.

Foto: Onbekend - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: publiek domein

3. Keizer Justianus en zijn volgelingen, Basiliek van San Vitale, Ravenna. Datering: December 546.

Foto: Meister von San Vitale in Ravenna - The Yorck Project (2002) 10.000 Meisterwerke der Malerei (DVD-ROM), distributed by DIRECTMEDIA Publishing GmbH. ISBN: 3936122202 - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

4. Een Byzantijns fresco waarop Adam wordt afgebeeld die de dieren een naam geeft: "19 Toen formeerde de HEERE God uit de aardbodem al het gedierte des velds en al het gevogelte des hemels. Ook bracht Hij ze tot Adam, om te zien hoe deze ze noemen zou; en zoals de Adam al het levende wezen noemen zou, zo zou het heten. 20 En Adam gaf namen aan al het vee, aan het gevogelte des hemels en aan al het gedierte des velds, maar Adam vond geen hulp die bij hem paste" (Genesis 2).

Datering: In de week van 12 t/m 19 september 1999. Bron: Gescand van "The Orthodox Weekly Bulletin", Vestal, Cliffwood, New Jersey, VS. Auteur onbekend; oorspronkelijk gescand en geüpload door Michael Romanov - commons.wikimedia.org

Licentiestatus: Publiek domein

5. Zevende oecumenische concilie, Icoon, 17e eeuw, Novodevitsji-klooster, Moskou. Datering: Jaren 1670.

Bron: eigen foto door Shakko. Auteur: Симон Ушаков (?) - commons.wikimedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

6. Kathedraal van Cambrai. Cambrai Madonna - Onze-Lieve-Vrouw van Genade. Italo-Byzantijns, mogelijk Sienees. Replica van een Eleusa-icoon. Datering: ca. 1340. Foto: Anoniem-onbekend - commons.wikimedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

7. Venetiaans-Kretenzische School, Madonna met Kind. Datering: 15e eeuw. Foto: Dit is een foto van een monument dat deel uitmaakt van het cultureel erfgoed van Italië. Dit monument deed mee aan de wedstrijd Wiki Loves Monuments Italia 2020 -

commons.wikimedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 4.0