Sociaal realisme is een kunststroming die streeft naar een realistische weergave van het dagelijks leven, vaak met een kritische blik op sociale ongelijkheid en de strijd van de arbeidersklasse. Het is een vorm van maatschappijkritiek via kunst, die als doel heeft sociale problemen onder de aandacht te brengen en empathie op te roepen.  Het is een beweging, die haar wortels heeft in het 19e-eeuwse Europese realisme, kwam op als reactie op de armoede die volgde op de Industriële Revolutie en de Grote Depressie.

Kenmerken

• Realistische weergave: De kunstenaars beelden de werkelijkheid af zoals die is, met nadruk op de omstandigheden en omgeving van de arbeidersklasse.
• Focus op sociale kwesties: Het werk behandelt thema's zoals armoede, ongelijkheid, uitbuiting en onrecht.
• Maatschappelijke betrokkenheid: Sociaal realistische kunstenaars zijn vaak activistisch en gebruiken hun werk als middel om te pleiten voor sociale verandering.
• Thematiek van het dagelijks leven: In plaats van romantische of geïdealiseerde onderwerpen, toont het sociaal realisme de alledaagse realiteit van gewone mensen. 

Oorsprong en context

Het sociaal realisme ontstond als reactie op het 19e-eeuwse realisme en ontwikkelde zich verder in de 20e eeuw. 

• 19e eeuw: De wortels van het sociaal realisme liggen in het Europese realisme, met kunstenaars als Gustave Courbet en Jean-François Millet, die het leven van de boeren
• 1930s (Grote Depressie): De stroming beleefde een belangrijke opleving in de Verenigde Staten tijdens de Grote Depressie. Kunstenaars in de zogenaamde 'Ashcan School' en anderen documenteerden de economische ontberingen en het sociale onrecht van die tijd. Werken van onder anderen Dorothea Lange en John Sloan zijn hier voorbeelden van.
• Verschil met socialistisch realisme: Het is belangrijk het sociaal realisme te onderscheiden van het socialistisch realisme, dat werd opgelegd door communistische regimes. Waar sociaal realisme kritisch is, was socialistisch realisme propagandistisch en diende het de communistische staat te idealiseren. 

Voorbeelden van sociaal realistische kunst

• Schilderkunst: Schilders van de Ashcan School en kunstenaars zoals Grant Wood, bekend van American Gothic, hebben bijgedragen aan de stroming.
• Literatuur: Schrijvers beschreven in hun romans de levensomstandigheden en strijd van de arbeidersklasse.
• Fotografie: Fotografen zoals Dorothea Lange legden de ellende van de Grote Depressie vast en vestigden daarmee de aandacht op sociale problemen. 

• Voorbeelden per kunstvorm

Beeldende kunst

• Grant Wood: Zijn schilderij American Gothic is een bekend voorbeeld van de sociaal-realistische kunst in de Verenigde Staten.
• Dorothea Lange: Haar iconische foto Migrant Mother, genomen tijdens de Grote Depressie, toont de strijd van de arbeidersklasse.
• Nederland: In de 19e eeuw werkten kunstenaars als Honoré Daumier, Gustave Courbet en Jean-François Millet al in de traditie van het sociaal realisme. 

Literatuur

• Europese auteurs: Schrijvers als de Fransman Émile Zola en de Nederlander Multatuli (Eduard Douwes Dekker) gebruikten hun werk om sociale misstanden te bespreken en de maatschappij te bekritiseren.
• Nederlandstalige auteurs: Onder meer Herman Heijermans, Theo Thijssen, Jac. van Looy en Stijn Streuvels hebben bijgedragen aan het sociaal realisme. 

Film

• Documentaire stijl: Sociaal-realistische films richten zich op de levens van gewone mensen en hun problemen, vaak in een meer documentaire stijl.
• Brits sociaal realisme: Films zoals Ali & Ava van Clio Barnard vallen binnen deze stroming, al zijn er ook modernere interpretaties die een minder somber beeld schetsen.

Galerie

1. "Vissersmeisje" (1874) door Ilja Repin. Datering: 1874. Foto: Ilja Repin - museumpass.ru - nl.wikipedia.org

Licentiestatus: Publiek domein

2. Het magnum opus van Grant Wood, American Gothic uit 1930, is een bekend (en vaak geparodieerd) icoon van het sociaal realisme geworden. Datering: 1930. Foto: Grant Wood - 5QEPm0jCc183Aw at Google Cultural Institute - en.wikipedia.org

Licentiestatus: Publiek domein

Externe links/verwijzingen

• Sociaal realisme - nl.wikipedia.org
• Social realism - en.wikipedia.org
• Category:Social realism - uit Wikimedia Commons