Archaïsche periode

De archaïsche periode in de Griekse geschiedenis beslaat de periode van ± 800 tot 480 v. Chr. Het woord archaïsch is vab Griekse oorsprong en betekent vrij vertaald 'uit het begin'.

Kunst

In deze tijd werden de eerste grote tempels gebouwd en ook de schilderkunst en monumentale beeldhouwkunst kwam tot ontwik-keling. De ontwikkeling van deze kunsten wordt ingedeeld in een vroeg-archaïsche, oriëntaliserende of daedalische stijl (ca. 700-610 v. Chr.), een streng-archaïsche stijl (ca. 610-570 v. Chr.), een rijp-archaïsche stijl (ca. 570-530 v. Chr.) en een laat-archaïsche stijl (ca. 530-480 v. Chr.).

Bevolking en economie

Het is waarschijnlijk dat er in de archaïsche periode een bevolkingsgroei heeft plaatsgevonden. De bevolking zou gestaag zijn door-gegroeid, in voortduring van de 10e tot 5e eeuw. Er ontwikkelde zich een groeiende elite.

De bevolking had over het algemeen hetzelfde geloof. Het was een polytheïstisch geloof in een pantheon van algemeen in het hele Griekssprekend gebied aanbeden goden, hoewel er ook lokale varianten daarvan als puur lokale goden vereerd werden.

Ondanks het feit dat de bevolking niet explosief groeide, moesten er toch meer monden worden gevoed. Er werd nieuwe landbouw-grond ontgonnen en er werd een groeiende variëteit aan gewassen verbouwd, waardoor het houden van vee steeds minder belang-rijk werd. Ook begonnen de Grieken steeds meer de zee op te gaan om in hun levensonderhoud te voorzien. Zij werden of piraat of handelaar. Geleidelijk vond er een breed herstel van nederzettingen en van de materiële cultuur plaats. Hutten werden vervangen door huizen en houten tempels door tempels van steen. Er ontwikkelden zich steden waarin een elite zich profileerde. De grafcultuur weerspiegelt deze maatschappelijke ontwikkelingen.

Politiek

Tijdens de archaïsche periode ontwikkelden zich de meest typische staatsvormen van Hellas: de polis, de tirannie en de democratie.

In verscheidene stadstaatjes namen tirannen (Grieks: τύραννοι) de macht in handen. Vaak stonden ze aan de kant van het gewone volk tegenover de aristocratie en bereidden ze een democratische regeringsvorm voor. Er groeide een rivaliteit tussen de zeemogendheid Athene, die heerste over Attika en verscheidene Egeïsche eilanden, en de landmogendheid Sparta die zijn macht uitbreidde over de gehele Peloponnesos.

Democratie van Athene

In 624 v. Chr. kondigde Draco zijn strenge (draconische) wetten af: de macht van de adel werd beknot, de bloedwraak beperkt, het recht om te straffen kwam aan de staat. Maar de maatschappelijke noden van kleine boeren en handelaars vroegen om andere wet-ten. Die vaardigde Solon van Athene uit in 594 v. Chr.; in zijn enigszins democratische staatsregeling hadden alle mannelijke burgers stemrecht en berustte de hoogste macht bij de volksvergadering.

Omstreeks 560 v. Chr. viel de macht in handen van de tiran Peisístratos, onder wiens zegenrijke bewind welvaart en kunst bloeiden. Kleisthenès ontnam de adel in 508 v. Chr. zijn invloed en voerde een echt democratisch bestuur in. Zijn schervengericht of  ostra-cisme bood de gelegenheid ongewenste staatslieden uit Athene te verbannen. De naam is ontleend aan het óstrakon (potscherf) waarop de leden van de volksvergadering de naam krasten van de staatsman die ze een gevaar vonden voor de staat.

Kolonisatie

Van de 8e eeuw tot 6e eeuw, periode van de tweede Griekse expansie (eerste was ca. 1100 v. Chr.); de befaamde Griekse kolonisatie.

Oorzaken

  • Uitlaatklep van de bevolkingsgroei
  • Oplossing voor interne conflicten binnen de elite van een Griekse stad.

Mogelijkheid voor een bedreigende groep een nieuw bestaan op te bouwen. Steeds meer Grieken waagden zich op zee in navolging van de Feniciërs. Dit bevorderde de Griekse handel, scheepvaart, kennis van geografie. De meeste kolonies waren agrarische neder-zettingen, gesticht op vruchtbaar terrein en de kolonisten werden landbouwers. Veel kolonies werden gesticht aan de kusten van de Zwarte Zee, in Sicilië en Zuid-Italië. In Sicilië en Zuid-Italië woonden zoveel Grieken dat het gebied in de oudheid Groot-Griekenland genoemd werd. Er ontstonden grote en bloeiende steden (Napels, Cumae, Syracuse,Tarente). Rond 600 v. Chr. werd Marseille gesticht door de stad Phocaea.

Het woord kolonisatie is misleidend. De Griekse kolonie, apoikia, was niet een winstgewest, maar een nieuwe onafhankelijke polis. De meeste kolonies zijn niet uit handelsoverwegingen gesticht, ze hebben de handel echter wel bevorderd. De handel bevorderde de nijverheid in de steden. Door de schepen bouw en keramiek dat vervaardigd moest worden. Een toenemend aantal mensen werkte buiten de landbouw. Er ontstond geen stad-platteland tegenstelling. De meeste stadsbewoners waren boeren, die hun land buiten de stad hadden liggen.

Slechts enkele zeer grote steden, zoals Athene in de 5e eeuw, Rome in het begin van de jaartelling, werden in meerderheid bewoond door niet-agrarische bewoners (waren afhankelijk van import uit streken met graanoverschotten).

Bronnen

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Gereaadpleegde bron: nl.wikipedia.org/wiki/Archa%C3%AFsche_periode - 17 oktober 2024.

1. Een reproductie van het reliëf dat zich eerder aan de oostzijde van het Parthenon op de Akropolis van Athene bevond.

Datering: April 2005. Foto: Crissov - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

2. Antieke Griekenland: De Griekse kolonisatie. Datering: 750-550 v. Chr. Foto: Maksim - de.wikipedia.org - nl.wikipedia.org

Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

3. Kaart van Griekenland, getekend in 1791 door William Faden, op een schaal van 1.350.000. Datering: 1791.

Afbeelding: Louis Stanislas d'Arcy Delarochett - en.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

4. Het gymnasium [1] en de palaestra [2] in Olympia , de locatie van de oude Olympische Spelen. De archaïsche periode dateert traditioneel van de eerste Olympiade. Datering: 1 februari 2010. Foto: WKnight94 - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

5. Ruïnes van de Tempel van Apollo in de polis van het antieke Korinthe, gebouwd rond 540 v. Chr., met de Akrokorinth (de akropolis van de stad ) op de achtergrond. Datering: 19 februari 2005. Foto: elveoflight - en.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

6. De Tempel van Concordia, Vallei der Tempels, Magna Graecia, in het huidige Italië. Datering: 7 maart 2004.

Foto: Evan Erickson - en.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

7. De Vix Krater, een geïmporteerd Grieks bronzen vat voor het mengen van wijn, gevonden in het Hallstatt/La Tène graf van de "Vrouwe van Vix", Bourgondië, Frankrijk, ca. 500 v. Chr.. Datering: 29 januari 2022.

Uitzonderlijk vanwege zijn grootte en vakmanschap, is de Vix Krater gemaakt van meerdere stukken en weegt in totaal 208,6 kg. De vaas is gemaakt van één enkele plaat geslagen brons en weegt ongeveer 60 kg. De basis is afgerond, met een maximale diameter van 1,27 m. De inhoud is 1100 liter. De dikte van de zijkanten varieert tussen 1 en 1,3 mm en er zijn geen sporen van lassen. De voet is gegoten, heeft een diameter van 74 cm en weegt 20,2 kg. Hij is versierd met klassieke motieven en gestileerde vegetatie. De handvatten zijn gegoten in brons en wegen ongeveer 46 kg. De voluten (de spiraalvormen bovenop de handvatten) zijn 55 cm hoog en rijkelijk versierd met grimassen trekkende gorgonen. De hals van de vaas is versierd met afbeeldingen van soldaten in reliëf. Acht strijdwagens getrokken door wagenmenners worden elk gevolgd door een gewapende hopliet te voet. Het deksel, gemaakt van een plaat geslagen brons met een gewicht van 13,8 kg, heeft in het midden een 18 cm hoog beeldje van een vrouw.

Foto: Unknown author - own work from : File:Chatillon-sur-Seine - Musée du Pays chatillonnais - Cratère de Vix - en,wikipedia.org 

Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

8. Vrouwenbeeld. Marmer van het eiland. Gevonden in Delos, in een heiligdom van Artemis. Een van de vroegste monumentale beelden in steen, waarschijnlijk een afbeelding van de godin Artemis. Op de linkerdij van het beeld staat een inscriptie, gewijd aan Apollo door de Naxiër Nikandre. Daedalische stijl. Ca. 650 v.Chr. Nr. 1. Datering: 20 mei 2015. Foto: Jebulon - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC0

9. Efebe van Kritios (ca. 480 v. Chr.), Akropolismuseum, Athene.

Datering: 2005. Foto: Gebruiker:Tetraktys en nog een auteur - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

In de archaïsche periode vond een verschuiving plaats in de stijl van decoratie van aardewerk: van de herhalende patronen uit de geometrische periode, via de oosters beïnvloede, oriëntaliserende stijl naar de meer figuratieve zwartfigurige en roodfigurige technieken.

10. Krijgers. Zijde B van een Attische amfoor met zwarte figuren. Datering: Ca. 570-565 v. Chr. 

Foto: Prometheus Schilder - Gebruiker:Bibi Saint-Pol - en.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

11. Paren dansen op het geluid van de aulos. Nek van een proto-Attische loutrophoros. Datering: Circa 690 v. Chr.

Foto: Marie-Lan Nguyen - en.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY 2.5

Noten

[1]. Het gymnasion (Oudgrieks: γυμνάσιον, gymnásion, meervoud gymnasia) van de oude Grieken, in het Nederlands ook wel gymnasium genoemd, functioneerde oorspronkelijk als de school waar deelnemers aan de Panhelleense Spelen hun training hielden alsook een plaats waar men elkaar ontmoette en zich in intellectuele gesprekken mengde.

[2]. Een palaistra (Oudgrieks: παλαίστρα: Latijn: palaestra) was in de klassieke oudheid een oefen-, opleidings- en wedstrijdfaciliteit voor sport (in eerste instantie boksen, worstelen, pankration en verspringen). De naam is afgeleid van de worstelsport (πάλη / palē) en betekent letterlijk 'worstelperk'. Het was ook een publieke plaats voor intellectuele en amoureuze activiteiten.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zie ook

Externe links/verwijzingen

Pagina bijgewerkt: 2 juni 2025 - Foto nr. 3 t/m 11