Jugendstil

Jugendstil, ook bekend als Art Nouveau, was een invloedrijke Europese kunststroming die bloeide tussen 1890 en 1914. Deze beweging ontstond als reactie op de traditionele, historische stijlen van de 19e eeuw en wordt gekenmerkt door haar innovatieve, organische vormen en decoratieve benadering van kunst.

Naamgeving

  • Art Nouveau: De Franse naam voor de stroming, die 'nieuwe kunst' betekent. De term komt van de Parijse galerie Maison de l'Art Nouveau, geopend in 1895, die de stijl promootte.
  • Jugendstil: De Duitse naam, afgeleid van het Duitse kunsttijdschrift Die Jugend, opgericht in 1896. Hoewel de termen vaak door elkaar worden gebruikt, wordt 'Jugendstil' voornamelijk in Duitstalige landen, Nederland en Scandinavië gebruikt.
  • Slaoliestijl: Een Nederlandse bijnaam voor de stroming, ontstaan naar aanleiding van een bekend affiche voor Delftsche Slaolie uit 1894, dat een iconisch golvend lijnenspel toonde. 

Kenmerken

  • Organische vormen: Sterke focus op natuurlijke, gebogen lijnen, die doen denken aan bloemen, planten en insecten.
  • Decoratieve asymmetrie: Veelvuldig gebruik van asymmetrische patronen en sierlijke, golvende ornamenten die vloeiend in elkaar overlopen.
  • Totale kunstwerk: Het doel was om de kunst in alle aspecten van het dagelijks leven te integreren. Dit strekte zich uit van architectuur en meubels tot glaswerk, sieraden en keramiek.
  • Nieuwe materialen en technieken: Kunstenaars experimenteerden met nieuwe materialen en technieken die de industriële revolutie mogelijk had gemaakt, zoals ijzer en glas. 

Toepassingen

  • Architectuur: Veel bekende gebouwen in de stijl zijn te vinden in steden zoals Brussel (Hôtel Tassel van Victor Horta), Nancy en Wenen.
  • Toegepaste kunst: Het sierlijke lijnenspel werd toegepast op alles van meubilair en lampen tot serviesgoed.
  • Grafische kunst: Affiches en boekomslagen waren populaire media voor de Jugendstil, zoals het werk van Alphonse Mucha.
  • Schilderkunst: Gustav Klimt is een van de bekendste schilders van de stroming, met zijn kenmerkende gouden decoraties en sensuele afbeeldingen. 

Bloei en einde

  • Bloeiperiode: De stroming beleefde een korte, maar intense bloeitijd rond de eeuwwisseling.
  • Einde: De rationalistische en strakkere vormentaal van het functionalisme en de latere Art Deco markeerden het einde van de Jugendstil. 

Gustav Klimt

Het werk van Gustav Klimt wordt gekenmerkt door een rijke decoratieve stijl, het gebruik van bladgoud, levendige kleuren en een focus op symbolische en erotisch geladen thema’s. Hij is een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de Weense jugendstil en staat bekend om zijn symbolistische portretten van vrouwen, vaak weergegeven in sensuele en uitdagende poses. Klimts kunst, sterk geïnspireerd door de Byzantijnse esthetiek, is een viering van schoonheid, liefde en sensualiteit.

Belangrijke kenmerken:

  • Ornamentale en decoratieve stijl: Zijn werken zijn rijk aan decoratieve patronen en ornamenten, met een sterke invloed vanuit de Byzantijnse kunst.
  • Gebruik van bladgoud: Een van de meest opvallende kenmerken is het uitgebreide gebruik van bladgoud, dat hij waarschijnlijk heeft leren toepassen van zijn vader, een goudgraveur. Dit geeft zijn schilderijen een unieke glans en luxe.
  • Symbolisme en sensualiteit: Klimt combineerde symbolische en allegorische onderwerpen met een sterke focus op sensualiteit, erotiek en de vrouw.

Veel van zijn werken bevatten sensuele en provo-cerende afbeeldingen van vrouwen.

  • Felle en expressieve kleuren: Hij gebruikte ook felle, soms botsende kleuren, wat een afwijking was van de traditionele acade-mische stijl en hem in de Art Nouveau-beweging plaatste.
  • Platte figuren: In veel van zijn werken beeldde hij figuren op een meer platte, decoratieve manier af, in tegenstelling tot de realistische of driedimensionale stijl die gangbaar was.

Het werk van de Oostenrijkse schilder Gustav Klimt staat bekend om een aantal opvallende ken-merken, die het tot een herkenbare en invloedrijke stijl maken.

  • De 'Gouden Fase': Een van de meest iconische periodes in zijn carrière is de 'Gouden Fase', waarin hij veelvuldig gebruikmaakte van bladgoud en goudverf in zijn schilderijen. Dit is met name te zien in zijn beroemdste werken, zoals De Kus en Portret van Adele Bloch-Bauer I. De goudaccenten geven zijn kunst een decoratieve, luxueuze en bijna sacrale uitstraling. De inspiratie hiervoor haalde hij onder meer uit de Byzantijnse kunst.
  • Symbolisme en allegorie: Klimt was een prominent symbolistisch schilder. Hij gebruikte mytholo-gische, allegorische en symbolische thema's om de complexiteit van het leven, de liefde en de dood te verbeelden. De figuren en motieven in zijn werk zijn rijk aan betekenis en verwijzen vaak naar diepere, psychologische concepten.
  • Decoratieve ornamenten: Het werk van Klimt, vaak geassocieerd met de art nouveau-beweging (of jugendstil), wordt gekenmerkt door rijke, decoratieve patronen en ornamenten. Deze patronen vullen vaak de Deze patronen vullen vaak de achtergrond en kleding van zijn figuren, waardoor de grens tussen figuur en achtergrond vervaagt. Deze ornamenten bestaan uit zowel geometrische als organische vormen.
  • Erotiek en sensualiteit: Klimt stond bekend om de erotische en sensuele ondertoon in zijn werk, wat destijds veel stof deed opwaaien in de conservatieve Weense kunstwereld. Hij schilderde vaak de vrouw in al haar sensualiteit, soms met een expliciet erotisch karakter, wat tot veel kritiek leidde.
  • Invloed van Japanse en Egyptische kunst: Klimts stijl toont ook invloeden van andere culturen, met name de Japanse en Egyptische kunst. De gestileerde, platte figuren en het gebruik van goud uit de Byzantijnse kunst, maar ook de decoratieve elementen uit deze andere culturen, komen duidelijk terug in zijn werk.
  • De Weense Secessie: Als medeoprichter van de Weense Secessie-beweging speelde Klimt een belangrijke rol in de ontwikkeling van de kunst rond 1900. De Secessie streefde naar een radicale vernieuwing van de kunsten en wilde de academische, behoudende kunst doorbreken. Klimt gaf hiermee blijk van zijn eigenzinnige en vernieuwende geest.

Egon Schiele

Egon Schiele's werk is onmiskenbaar expressionistisch, gekenmerkt door vervormde, hoekige lijnen en een krachtige, rauwe emotie. Zijn schilderijen en tekeningen, vaak intiem en confronterend, verkennen thema's als seksualiteit, kwetsbaarheid en sterfelijkheid. Met een bijzondere focus op het menselijk lichaam in ongebruikelijke en expressieve houdingen, weet Schiele diepgaande psychologische spanning en emotionele intensiteit in zijn werk vast te leggen. Hij wordt vooral geroemd om zijn vele zelfportretten, die een unieke blik bieden op de menselijke ziel.

Belangrijkste kenmerken

  • Expressionisme: Schiele's werk valt onder het expressionisme, waarbij hij de innerlijke emoties en psychologische staat van zijn onderwerpen op een intensieve manier weergeeft, in plaats van de realistische weergave.
  • Lijnvoering: Zijn gebruik van krachtige, hoekige en vaak scherpe lijnen onderscheidt hem van zijn invloedrijke tijdgenoot Gustav Klimt. De lijnen zijn vaak meer dominant dan de kleur, en de tekening vormt de basis van het schilderij.
  • Menselijke figuur: Schiele's werk focust voornamelijk op de menselijke figuur, vaak in naakte, verwrongen en emotioneel geladen poses. Zijn zelfportretten zijn bijzonder bekend vanwege hun confronterende en narcistische karakter.
  • Psychologische diepgang: Zijn portretten en zelfportretten zijn niet alleen esthetische weergaven, maar ook diepe, psychologische studies van de menselijke psyche, met een focus op thema's als angst, verlangen en sterfelijkheid.
  • Seksualiteit en seksualiteit: Hij was een van de meest provocerende kunstenaars van zijn tijd vanwege de open en rauwe manier waarop hij seksualiteit en erotiek afbeeldde.
  • Landschappen en stadsgezichten: Hoewel zijn focus op figuren ligt, schilderde hij ook land-schappen en stadsgezichten, die vaak melancholisch en somber zijn, en een gevoel van isolatie of verlatenheid uitdrukken.
  • Kleurgebruik: Kleur werd vaak achteraf toegevoegd om de emotionele intensiteit en de vervreemdende werking te versterken.

Het werk van de Oostenrijkse expressionistische schilder Egon Schiele kenmerkt zich door een aantal opvallende aspecten:

  • Emotionele intensiteit: Schiele's werk is doordrongen van intense en rauwe emotionaliteit. Hij beeldde de menselijke kwets-baarheid en de innerlijke belevingswereld van zijn personages op een onverbloemde manier uit.
  • Expressieve en verwrongen figuren: De figuren in zijn schilderijen en tekeningen zijn vaak verwrongen en hoekig, met bleke huidskleuren, als een weerspiegeling van hun psychologische staat. Hij maakte hierbij veelvuldig gebruik van naakte zelfportretten.
  • Focus op de menselijke psychologie en seksualiteit: Schiele's werk staat bekend om zijn confron-terende sensualiteit en een diepe verkenning van de menselijke psyche en seksualiteit, wat in zijn tijd als controversieel werd beschouwd.
  • Expressieve lijnvoering: Zijn werk is te herkennen aan de zenuwachtige en expressieve lijn-voering. Hij gebruikte een continue tekentechniek, waarbij hij direct contact hield met zijn onder-werp.
  • Portretten en zelfportretten: Portretten en in het bijzonder zelfportretten vormen een belangrijk onderdeel van zijn oeuvre. Schiele gebruikte zichzelf als model om de complexiteit van de mense-lijke ziel te verkennen.

Deze kenmerken maken Schiele tot een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het vroege expressionisme in Oostenrijk.

1. Galerie Gustav Klimt

1.1. Gustav Klimt: Portret van Adèle Bloch-Bauer I. Datering: 1907, Neue Galerie, New York.
Bron: Gustav Klimt – 1. The Yorck Project (2002) 10.000 Meisterwerke der Malerei (DVD-ROM), distributed by DIRECTMEDIA Publishing GmbH. ISBN: 3936122202. 2. Neue Galerie New York – nl.wikipedia.org – Licentiestatus: Publiek domein

1.2. Gustav Klimt: De Kus. Datering: Tussen 1907-1908, Belvedère, Wenen. Bron: Gustav Klimt – Scan from an art book – Gustav Klimt - Scan uit een kunstboek – nl.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

1.3. Gustav Klimt: Fabel. Datering:1883. Bron: Gustav Klimt – The Yorck Project (2002) 10.000 Meisterwerke der Malerei (DVD-ROM), distributed by DIRECTMEDIA Publishing GmbH. ISBN: 3936122202. – nl.wikipedia.org – Licentiestatus: Publiek domein

1.4. Een verbluffende gids voor Klimts grootste schilderijen en waar je ze kunt zien.

Zie ook

2. Galerie Egon Schiele

2.1. Egon Schiele: De Dood en het meisje. Datering: 1915. Bron: Egon Schiele – 1. The Yorck Project (2002) 10.000 Meisterwerke der Malerei (DVD-ROM), distributed by DIRECTMEDIA Publishing GmbH. ISBN: 3936122202. 2. Google Art Project – nl.wikipedia.org
Licentiestatus: Publiek domein

2.2. Egon Schiele: (1890-1918) Vrouwelijk liefdespaar, Alberina Wenen. Datering: 1915. Foto: Egon Schiele - picture taken and uploaded by Paul Hermans - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

2.3. Egon Schiele: Liggende vrouw,  Leopold Museum. Datering: 1917. Foto: Egon Schiele -The Yorck Project (2002) 10.000 Meisterwerke der Malerei (dvd-rom), gedistribueerd door DIRECTMEDIA Publishing GmbH. ISBN : 3936122202 - en.wikipedia.org

Licentiestatus: Publiek domein

Galerie Jugendstil

3.1. “The Peacock Skirt”, illustratie door Aubrey Beardsley voor Oscar Wilde's toneelstuk Salomé. Datering: 1892.

Afbeelding: Aubrey Beardsley - [1] - nl.wiki[edia.org - Licentiestatus: Publiek domein

3.2. Moët & Chandon White Star van Alfons Mucha. Datering: 1899. Foto: Alfons Mucha - Art Renewal Center Museum, image 4437 - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

Externe links/verwijzingen

Zie ook

Pagina bijgewerkt: 13 november 2025 - foto's o.a. serie 1