Luminisme

Het luminisme is een stroming in de schilderkunst, vooral in België, die ontstaan is vanaf 1904 vanuit het postimpressionisme, waarin ook elementen van het realisme en het impressionisme aan bod kwamen.

Kenmerken

Het luminisme kenmerkt zich door een optische vermenging van kleuren en legt de nadruk op intense lichteffecten. Deze kunst-stroming vertoont sterke overeenkomsten met het pointillisme. Door de precieze tekeningen en zorgvuldig opgebouwde composities weerspiegelt het luminisme de academische scholing van de kunstenaars. De benadering van deze kunstvorm grenst aan de wetenschap door de bijna wiskundige toepassing van schildertechnieken.

De stroming kan worden vergeleken met het neo-impressionisme in Frankrijk, dat korte tijd werd beoefend door kunstenaars zoals Paul Signac, Georges Seurat en Camille Pissarro. De term "luminisme" is ontleend aan de groep "Vie et Lumière", opgericht door onder anderen Emile Claus, George Morren en Adriaan Jozef Heymans. Deze schilders, die eerder deel uitmaakten van kunstgroepen zoals Les XX en La Libre Esthétique, streefden naar een meer nationale of Vlaamse identiteit in hun werk. Ze borduurden voort op de traditie van de landschapschilderkunst, geïnspireerd door de Scholen van Tervuren, Dendermonde en Kalmthout, maar ontdeden deze van hun naturalistische invloeden. Tegelijkertijd distantieerden zij zich van de overheersende Franse invloed op de kunsttentoonstelling van Les XX, georganiseerd door Octave Maus in Brussel in 1904. Tijdens een volgende tentoonstelling in 1905 kregen ook de luministen een podium.

Belangrijke schilders binnen deze stroming zijn Emile Claus en zijn leerling Jenny Montigny, evenals Anna De Weert, Georges Buysse, Modest Huys, Yvonne Serruys en William Degouve de Nuncques. Ook de Nederlander Hendrik Jan Wolter, die in Antwerpen studeerde, maakte deel uit van deze beweging. Andere kunstenaars zoals Georges Lemmen, James Ensor en Anna Boch sloten zich eveneens aan. Later volgden Gust De Smet en Frits Van den Berghe deze richting gedurende ongeveer tien jaar.

De luministen gaven vaak de voorkeur aan Vlaamse landschappen, met of zonder menselijke figuren, in het bijzonder de schilderachtige Leiestreek tussen Deinze en Gent, waar Emile Claus woonde. Zijn villa "Zonneschijn" werd een ontmoetingspunt voor andere kunstenaars, niet alleen uit België, maar ook uit Frankrijk, de Verenigde Staten en zelfs Japan. Naarmate hun werk in latere jaren werd aangeduid als "academisch impressionisme", richtten sommige kunstenaars zich op een nieuwe stijl, die later bekend zou worden als het Vlaamse expressionisme.

Vanaf 1910 werd de term "luminisme" ook in Nederland gebruikt om een latere fase van het Nederlands impressionisme te beschrijven. Deze stijl vertoont raakvlakken met het Franse fauvisme en het Duitse expressionisme. Bekende Nederlandse vertegenwoordigers zijn Jan Sluijters, Leo Gestel, Piet Mondriaan en Jan Toorop.

Ander gebruik van de term

  • De term "luminisme" beschrijft ook het schilderen van landschappen in het midden van de 19de eeuw in de Verenigde Staten. Hierbij werd er geëxperimenteerd met effecten van licht en lucht.
  • Luminisme is eveneens een alternatieve uitdrukking voor lichtkunst, een kunstvorm vanaf de jaren 1960 waarbij er kunstlicht werd gebruikt, in het bijzonder fluorescerend licht, neonlicht, lasers en holografie.
    • Luminisme kan daarnaast worden beschouwd als de invloed van licht op moderne digitale kunst. Kunstenaars gebruiken geavanceerde technologieën zoals projectie, interactieve installaties en augmented reality om licht te combineren met virtuele elementen, waardoor een meeslepende visuele ervaring wordt gecreëerd.

    Galerie

    1. Emile Claus - "Oktobermorgen langs de Leie". Datering: 1901.

    Foto: Emile Claus - S. Goyens de Heusch, L'Impressionnisme et le Fauvisme en Belgique, Antwerpe 1988.

    Licentiestatus: Publiek domein

    2. Emile Claus, Zonnige dag. Olieverf op doek, 93 cm × 74 cm (37 inch × 29 inch). Museum voor Schone Kunsten, Gent.

    Datering: 1899. Foto: Emile Claus - Ophelia2 - en.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

    3. Loop langs de kust, door Joaquín Sorolla. datering: 1909.

    Foto: Joaquín Sorolla - 7wGWEyJfhrRgCg at Google Cultural Institute - en.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

    4. Trellis, door Ignacio Pinazo. Datering: 1912. Foto: Ignacio Pinazo Camarlench - en.wikipedia.org

    Licentiestatus: Publiek domein

    5. Emile Claus (1849-1924) Skaters - De IJsvogels. Datering: 1891. Foto: Emile Claus Paul Hermans - en.wikipedia.org

    Licentiestatus: Publiek domein

    6. Emile Claus - Eerste H. Communie. Datering: 1893. Foto: Emile Claus - Belfius - en.wikipedia.org

    Licentiestatus: Publiek domein

    7. Emile Claus Jonge boerenvrouwen aan de Leie. Datering: 1924. Foto: Emile Claus - users.ugent.be/~froels/peroxisgenecontrol/images/EmileClaus.jpg - en.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

    8. Évariste Carpentier; Meisje met een gieter. Datering: Onbekende datum. Foto: Évariste Carpentier - en.wikipedia.org

    Licentiestatus: Publiek domein

    9. Évariste Carpentier; Dichtbij de rivier. Olieverf op doek. Datering: Onbekende datum. 

    Foto: Évariste Carpentier - Annick Lemoine, Evariste Carpentier (1845-1922). Editions Mecenart / Galerij Depypere, 1994 - en.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

    10. Guillaume Van Strydonck: The Old Gardener - de oude tuinman. Datering: 1887.

    Foto: Guillaume Van Strydonck - arcadja.com/auctions/en/van_strydonck_guillaume/artist/27682 - en.wikipedia.org

    Licentiestatus: Publiek domein

    Referenties

    • Licht door kleur: Nederlandse Luministen (tentoonstellingscatalogus, Den Haag, Gemeentemuseum, 1977)
    • Retrospectieve Emile Claus, tentoonstellingscatalogus PMMK, Oostende, 1997
    • (en) "Luminism." The Concise Oxford Dictionary of Art Terms. Oxford Art Online. Oxford University Press. Web.

    Externe links/verwijzingen

    Zie ook

    Geraadpleegde bron: nl.wikipedia.org/wiki/Luminisme - 6 november 2023

    Pagina bijgewerkt: 23 oktober 2025 - Foto nr. 3 t/m 10.