Orphisme (schilderkunst) / Expressionisme / Kunstgeschiedenis | Christelijk Bouwen door de eeuwen heen

Orphisme (schilderkunst)

Orphisme (ook bekend als orfisme) is een overgangsstijl tussen kubisme en abstracte kunst, ontstaan tussen 1910 en 1913 in de westerse schilderkunst van de 20e eeuw.

Omschrijving en evolutie

De Franse schrijver, dichter en essayist Guillaume Apollinaire introduceerde de term orphisme voor het eerst in februari 1913, in zijn artikel Die moderne Malerei, gepubliceerd in editie 148-149 van het tijdschrift Der Sturm. Hij beschreef orphisme als de eerste volledig abstracte stijl in de schilderkunst, die hij aanduidde als peinture pure (zuivere schilderkunst).

De kunst van Robert Delaunay en Sonia Delaunay markeerde de overgang van het figuratieve kubisme naar volledig abstracte kunst. In een specifiek werk van Robert Delaunay diende de moderniteit van de Eiffeltoren als inspiratiebron. Hij bekeek de 'IJzeren Dame' door een kubistische lens, waarbij hij vooral de kleuren benadrukte. Door middel van fragmentatie en heldere kleurcontrasten gaf hij zijn werk een dynamisch en prismatic effect. Sonia Delaunay, van Russische afkomst, experimenteerde met deze abstracte vormen en kleuren, waarbij ze haar creativiteit vaak toepaste op textielontwerpen.

Geïnspireerd door het werk van Robert en Sonia Delaunay en verwijzend naar de mythologische figuur Orpheus, omschreef Apollinaire een nieuwe artistieke benadering: een lyrisch-abstracte compositie, gekenmerkt door uitsluitend contrasterende kleuren zonder figuratieve elementen. Tijdens de Salon des Indépendants in Parijs, in maart 1913, werd de term orphisme door kunstcritici erkend als een nieuwe stroming binnen de schilderkunst. Sindsdien staat deze stijl ook bekend als orphistisch kubisme.

Naast het echtpaar Delaunay worden de volgende kunstenaars beschouwd als belangrijke vertegenwoordigers van het orphisme:

Patrick Henry Bruce
František Kupka
Marie Laurencin
Fernand Léger
Francis Picabia

Galerie

1. Robert Delaunay: Simultaan contrasten-Zon en Maan, Museum of Modern Art, New York. Datering: 1912-1913.

Foto: Robert Delaunay - Original uploader was Wmpearl at en.wikipedia. Later version(s) were uploaded by OfOrebOrOfSinai, Melesse at en.wikipedia. Verplaatst vanaf en.wikipedia naar Commons door Jean-Frédéric met behulp van CommonsHelper - nl.wikipedia.org

Licentiestatus: Publiek domein

2. Robert Delaunay: Les Fenêtres simultanées sur la ville). Datering: 1912. Foto: Robert Delaunay - Robert and Sonia Delaunay, Düchting, Taschen 1994 - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

3. František Kupka: Katedrála (de kathedraal), Museum Kampa , Praag , Tsjechië. Datering: 1912-1013.

Foto: František Kupka - Google Art Project , zoom level 6 (third highest), JPEG quality ImageMagick 60 - en.wikipedia.org

Licentiestatus: PD-VS

4. Sonia Delaunay: Prismes électriques. Musée National d'Art Moderne, Centre Pompidou, Parijs. Datering: 1914.

Foto: Sonia Delaunay, Blaise Cendrars - State of the Modern Art World, De essentie van het kubisme en zijn evolutie in de tijd, Coldcreation, 30 november 2011 - en.wikipedia.org - Licentiestatus: PD-VS

5. Robert Delaunay: Champs de Mars: De Rode Toren. Art Institute of Chicago. Datering: 1911.

Foto: Robert Delaunay - cgfa.sunsite.dk/d/p-delauna1.htm - en.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

6. Robert Delaunay: Hommage à Blériot. Kunstmuseum Basel. Datering: 1914.

Foto: artchive.com/artchive/d/delaunay/homage_to_bleriot.jpg.html - commons.wikimedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

7. Tijdelijke tentoonstellingen in het Salvatore Ferragamo Museum - tentoonstelling 2016 - Tussen kunst en mode.

Datering: 5 februari 2017. Foto: Francesco Bini - commons.wikimedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 4.0

8. Wat Sonia Delaunay en haar man Robert Delaunay in kleur interesseerde, was de 'beweging' ervan als generator van nieuwe ruimte in de moderne schilderkunst. Om deze beweging te bewerkstelligen, gebruikte Sonia zowel complementaire als contrasterende kleuren, zoals rood en blauw... Fragment uit de catalogus van het Thyssen-Bornemisza Museum. Datering: 1913.
Werk van Sonia Delaunay (1885-1979). Foto: Jean-Pierre Dalbéra - commons.wikimedia.org - Licentiestatus: CC BY 2.0

9. Onder het Mardassonmonument werd een crypte met drie altaren – één voor protestantse, één voor katholieke en één voor joodse erediensten – uitgehouwen en versierd met mozaïeken door de Franse kunstenaar Fernand Léger.
Bastogne, eind 1944 bevrijd door de geallieerden, werd kort daarna aangevallen door Duitse troepen. Hitler was opnieuw uit op controle over de Ardennen. Het doel was om op te rukken naar Antwerpen, de bevoorrading af te snijden en de Britse van de Amerikaanse troepen te scheiden. Op 16 december, gebruikmakend van de kou en de mist, begon de Duitse artillerie het zogenaamde Ardennenoffensief door de schaars opgestelde Amerikaanse troepen rond Bastogne aan te vallen. Een paar dagen later arriveerden Brigadegeneraal McAuliffe en de 101st Airborne Division, samen met elementen van de 10th Armored Division (Verenigde Staten) en de 82nd Airborne, om een tegenaanval uit te voeren, maar werden na hevige gevechten omsingeld in de stad. Op 22 december vroegen Duitse afgezanten om de Amerikaanse overgave, waarop de generaal kort antwoordde: "Gek!" De volgende dag klaarde het weer op, waardoor luchtaanvallen en het parachuteren van broodnodig voedsel, medicijnen en wapens mogelijk werd. Op 26 december doorbraken troepen onder bevel van generaal Patton de impasse. Het officiële einde van de Slag om Bastogne kwam pas drie weken later, toen alle gevechten eindelijk stopten. Datering: 23 september 2013. Bron: Belgium-5047B - Crypt - commons.wikimedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 2.0