De vroegrenaissance is een kunsthistorische term die vooral wordt gebruikt met betrekking tot de (schilder)kunst uit het begin van de Italiaanse renaissance.

Beeldhouwkunst

In 1401 organiseerde het stadsbestuur van Florence een wedstrijd om bronzen deuren voor de doopkapel van de kathedraal te sculp-teren. Zeven jonge beeldhouwers schreven zich in. Onder hen bevonden zich Brunelleschi, Donatello en de latere winnaar, Lorenzo Ghiberti. Brunelleschi werd het bekendst als de architect van de koepel van de dom en de kerk van San Lorenzo. Hij creëerde ook een aantal beeldhouwwerken waaronder een levensgroot en heel realistisch kruisbeeld in de Santa Maria Novella. Zijn studie van het per-spectief, zo wordt aangenomen, zou later de schilder Masaccio beïnvloeden. Donatello werd bekend als de grootste beeldhouwer uit de vroegrenaissance. Een van zijn meesterwerken is het erotische standbeeld van David (een van de iconen van de Florentijnse repu-bliek) en zijn grote monument voor Gattamelata, het eerste grote bronzen ruiterstandbeeld sinds het Romeinse Keizerrijk.

Schilderkunst

Donatello's tijdgenoot Masaccio was de schilderkunstige afstammeling van Giotto, wiens naturalisme in gelaatsuitdrukkingen en lichaamshoudingen hij verder ontwikkelde. Massacio maakte verschillende schilderijen op paneel, maar is vooral bekend van de fres-co's die hij samen met de oudere kunstenaar Masolino in de Brancacci-kapel schilderde. Deze kunstwerken zouden een grote invloed hebben op latere schilders zoals Michelangelo en Fra Angelico, met name in diens fresco's in het klooster van San Marco in Florence.

De behandeling van perspectief en licht in de schilderkunst was van bijzonder belang in de 15e-eeuwse Florentijnse schilderkunst. Uccello was zo geobsedeerd door de problemen die het perspectief stelde, dat hij er volgens Vasari[1] bijna niet van kon slapen. Zijn oplossingen zijn te zien in zijn meesterwerk, de Slag bij San Romano. Piero della Francesca maakte systematische en wetenschappe-lijke studies van zowel licht als lineair perspectief, waarvan de resultaten gezien kunnen worden in zijn frescoreeks over de geschie-denis van het Ware Kruis in San Francesco te Arezzo.

In Napels maakte Antonello da Messina omstreeks 1450, eerder dan andere Italiaanse schilders, gebruik van olieverf voor portretten en religieuze schilderijen. Hij bracht deze techniek naar het noorden en beïnvloedde zo de Venetiaanse schilders. Een van de belang-rijkste schilders van Noord-Italië was Andrea Mantegna. Mantegna maakte gebruik van zeer sterke perspectiefwerking. Hij was de eerste kunstenaar die het verkorte perspectief gebruikte in een doek over de bewening van Christus, dat in de Pinacoteca di Brera in Milaan hangt.

Het einde van de vroegrenaissance in de Italiaanse kunst wordt eveneens gemarkeerd door een bijzondere opdracht aan enkele kunstenaars, echter niet als concurrenten deze keer. Paus Sixtus IV, die de Sixtijnse Kapel had laten verbouwen, gaf nu opdracht aan een groep kunstenaars (Botticelli, Perugino, Ghirlandaio en Cosimo Rosselli) om de muur te versieren met fresco's over het leven van Christus en van Mozes.[2] In de zestien grote schilderijen maakten de kunstenaars gebruik van de nieuwe technieken van belich-ting, lineair en atmosferisch perspectief, anatomie, verkortingen en karakterisering die waren vervolmaakt in de grote Florentijnse ateliers van Ghiberti, Verrocchio, Ghirlandaio en Perugino.

1. Het offer van Isaak; Lorenzo Ghiberti's modello voor de bronzen deuren van het Baptisterium van Florence, Bargello.

Datering: Maart 2005. Foto: User:Richardfabi - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

2. Fresco's in de Cappella brancacci van Masaccio. Datering: 9 februari 2009. Foto: Sailko - nl.wikipedia.org

Licentiestatus: CC BY 2.5

3. Standbeeld van Gattemelata door Donatello. Datering: 1903. Foto: David Lindsay - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

4. Gedeelte van de David van Donatello. Beschilderde gipsen replica van Donatello's bronzen David in de Cast Courts van het Victoria and Albert Museum in Londen. Detail van de torso. Let op het gebroken zwaard. Rechts is ook een deel van een replica van Donatello's Judith en Holofernes te zien. Datering: 3 april 2005. Foto: Lee M - nl.wikipedia.org - Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

5. Bewening van Jezus van Andrea Mantegna. Datering: 1470. Foto: Andrea Mantegna - The Yorck Project (2002) 10.000 Meisterwerke der Malerei (DVD-ROM), distributed by DIRECTMEDIA Publishing GmbH. ISBN: 3936122202 - nl.wikipedia.org

Licentiestatus: Publiek domein

6. Een Concert in Open Lucht, wandtapijt van Orley. Datering: 1918. Foto: Internet Archive Book Images - nl.wikipedia.org

Licentiestatus: Publiek domein

7. Madonna en Kind , werk van Domenico Veneziano ( Villa I Tatti , Fiesole ). Datering: 1450.

Foto: Domenico Veneziano - fr.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

8. De Madonna van het Magnificat , tondo van Sandro Botticelli. Datering: Rond 1483-1485. Foto: Sandro Botticelli -The Yorck Project (2002) 10.000 Meisterwerke der Malerei (dvd-rom), gedistribueerd door DIRECTMEDIA Publishing GmbH. ISBN : 3936122202 - fr.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

9. Renaissanceschilders als Benozzo Gozzoli hadden geen last van anachronismen. In 1459 schilderde hij ter ere van de Medici een fresco met als thema de tocht van de Wijzen. Op de fresco’s waren leden van deze familie te zien tijdens een parade op het Toscaanse platteland. Datering: Ca. 1459. Foto: Benozzo Gozzoli (1420–1497) - fr.wikipedia.org - Licentiestatus: Publiek domein

10. David, door Michelangelo. Datering: 1501–1504. Foto: Rico Heil (User:Silmaril) - fr.wikipedia.org - 

Licentiestatus: CC BY-SA 3.0

Zie ook

• Renaissance architectuur
• Italiaanse renaissance
• Lijst van kunstenaars uit de vroege renaissance - nl.wikipedia.org
• Lijst van kunstenaars vroegrenaissance - Artcyclopedia. com
• Vroege Renaissance - fr.wikipedia.org

Externe links/verwijzingen

• Vroegrenaissance - nl.wikipedia.org

Bronnen, noten en/of referenties

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Geraadpleegde bron: nl.wikipedia.org/wiki/Vroegrenaissance - 26 maart 2022